Arnhem en omstreken
Hoe moet verwoest Marioepol zijn doden begraven? Arnhem biedt hulp
28 september, 20:07 • 4 minuten leestijd
ARNHEM - Het stadsbestuur in ballingschap van de compleet verwoeste Oekraïense havenstad Marioepol is in Arnhem om te leren voor hun wederopbouwplannen. Zodra de stad is bevrijd van de Russische bezetter, moet het stadsbestuur klaar staan om aan die enorme klus te beginnen, weet locoburgemeester Mikhail Kogut. De belangrijkste kennis die Marioepol uit Arnhem wil halen, is de bouw van crematoria zoals op begraafplaats Moscowa.
"Er gaan nu zo veel mensen dood. Ongeïdentificeerd. Zonder namen", legt Kogut uit. Na de bevrijding wordt het een hele klus om die lichamen te identificeren en vervolgens een rustplaats te geven, ziet hij. Crematoria zijn er nog weinig in Oekraïne. "En we willen van onze stad niet één grote begraafplaats maken."
'100.000 inwoners dood of vermist'
Dat dat om hele grote aantallen gaat, blijkt wel uit de schokkende cijfers die wethouder Paul Smeulders, die de Oekraïense delegatie ontvangt, schetst. Oorspronkelijk had de stad 450.000 inwoners, vertelt Smeulders. "Daarvan zijn er nog maar 100.000 achtergebleven. Nog eens 100.000 zijn elders in Oekraïne. 150.000 stadgenoten zijn op de vlucht geslagen en 100.000 mensen zijn dood of vermist. Een op de vier."
Naast de kennisoverdracht die Smeulders het Oekraïense stadsbestuur mee wil geven, heeft Arnhem al enige tijd twee ambtenaren uit Marioepol in dienst. Die werken half voor voor de gemeente Arnhem, en voor de andere helft aan de opbouwplannen voor hun thuisstad. Een van hen treedt op als tolk voor zijn Oekraïense locoburgemeester.
'Geen held aan einde film'
Die maakt duidelijk graag het verhaal van zijn stad te willen vertellen. "Ik merk namelijk dat de meeste Nederlanders geen idee hebben van wat er daar gebeurt. Het gaat hier wel om echte mensen. Het is geen film. En er is geen held aan het einde die iedereen redt."
Marioepol was een prachtige bruisende stad vol toekomstplannen, weet Kogut. "Drie dagen na de start van de oorlog was die omsingeld. Vervolgens begonnen de luchtaanvallen: 24 uur per dag, terwijl niemand weg kon. Je zag overal stervende mensen."
Kogut vindt het een vreselijke gedachte dat veel van zijn inwoners zijn gestorven onder ingestorte gebouwen omdat ze daar vast zijn komen te zitten. "De Russen hebben vervolgens gewoon gewacht. Die deden geen reddingsacties en hebben na een jaar alles weggeruimd en vergruist. Inclusief de lichamen."
'Wie het geweer heeft, is de baas'
Op dit moment heerst er wetteloosheid in zijn stad, legt Kogut uit. "Het is wildwest. Wie het geweer heeft, is de baas. Dat is enorm stressvol voor de mensen die daar nog zijn. Mensen worden 'ineens' vermist. Komen gewoon niet meer terug van een wandeling." Tolk Vaagn Mnatsakanian toont een foto van zijn eigen verwoeste buurt met ingestorte flatgebouwen.
Tegelijkertijd wordt er nagedacht hoe de stadgenoten die daar nog wonen straks weer goed in de samenleving kunnen worden opgenomen, stelt Kogut. "Die worden op dit moment namelijk continue gehersenspoeld met Russische propaganda. De vraag is dus hoe we hen weer op een goede manier aan onze kant gaan krijgen."
Ook zal niet iedereen straks gelijktijdig terug kunnen, weet Kogut. "Dat wordt een humanitaire ramp. Dat moet stapsgewijs." Uiteindelijk gaat het volgens hem niet om de gebouwen en de infrastructuur. "Het gaat om de mensen. Die moeten terug. Zonder mensen, is er geen stad."
'Marioepol herboren'
Het wederopbouwplan 'Marioepol herboren' is zo goed als klaar, maar is een levend document, stelt de locoburgemeester. "Het eerste plan ging uit van een bevrijding in oktober. Dat gaat niet gebeuren, dus passen we het weer aan. Het is belangrijk dat we al die voorbereidingen nu al doen. Want zodra we bevrijd zijn, moeten we keihard aan de slag. Dan hebben we daar geen tijd meer voor."
Na het wederopbouwplan voor de eerste jaren, volgt het strategisch plan tot aan 2040. Daarvoor is het Oekraïens bestuur in Arnhem om onder meer te leren van de lokale circulariteit, energieontwikkelingen en vergroening.
'Zullen onze stad terugnemen'
Dat zijn stad bevrijd wordt, daar is Kogut van overtuigd. "De Russen hebben ons alles afgenomen. Maar wat er nog is, zullen we terugnemen. We zijn niet bang voor het harde werk dat daarbij komt kijken. We zullen onze stad wederopbouwen."
Vele families zijn al voor lange tijd gescheiden, ziet Kogut. "Dat is moeilijk voor te stellen. Het komt misschien in de buurt van wat er in Duitsland gebeurde met Oost- en West-Berlijn na de Tweede Wereldoorlog. We hadden niet gedacht zoiets ooit nog mee te maken."
Het doet me denken aan Arnhem in de Tweede Wereldoorlog. Dat wat wij elk jaar groots herdenken, is hun leven nu.
Voor nu is hij heel blij met alle kennis en expertise die wordt gedeeld. "Na de bevrijding hebben we natuurlijk ook apparatuur en financiering nodig. En het is heel belangrijk dat de media ons verhaal blijven vertellen."
Bizar om het verhaal van zijn Oekraïense ambtgenoten te horen, vindt Smeulders. "Het doet me denken aan Arnhem in de Tweede Wereldoorlog. Dat wat wij elk jaar groots herdenken, is hun leven nu. Ongelooflijk heftig."
