Geen oplossing voor blauwtong in zicht: 'Hopen op een koude winter'

"Nee, daar is niet genoeg tijd voor", maakt Piet van Rijn duidelijk. Hij is viroloog en moleculaire bioloog bij de Wageningen Universiteit. Het blauwtongvirus dat op dit moment rondgaat is van het type BTV 3. Voor dat type is nog geen vaccin beschikbaar. Van Rijn: "Het bedrijfsleven zou die stap moeten nemen en zij wachten eerst af of daar een markt voor is."

"Door de onvoorspelbaarheid van het virus kan het goed zijn dat een nieuw vaccin te laat komt", zegt ook Ruurd Jorritsma. Hij is universitair hoofddocent herkauwers gezondheidszorg aan de afdeling diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. "De uitbraak kan ook weer snel voorbij zijn. Als binnen korte tijd driekwart van de Nederlandse dieren besmet is met het virus, dan zorgt dat ook al voor de opbouw van immuniteit." In 2008 is er wel een vaccinatie ontwikkeld. "Helaas werkt dit vaccin niet tegen dit type blauwtong", zegt Van Rijn.

"Tijdens de vorige uitbraak in 2006 hebben we gezien dat vervoersbeperking de verspreiding enigszins vertraagt, maar niet tegenhoudt", zegt Van Rijn. Piet Adema, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit besloot in september blokkades voor besmette bedrijven op te heffen. In zijn brief aan de Tweede Kamer laat hij weten dat de blokkademaatregel niet meer zinvol is, nu het virus al zo ver verspreid is. De voordelen wegen ook niet altijd op tegen de nadelen, zegt Van Rijn. "Blokkades zorgen voor schade aan dierhouders omdat ze hun dieren niet kunnen verplaatsen."

Het is mogelijk de knut met insecticiden te lijf te gaan, zegt Van Rijn. "Voor hobbydieren is dat een optie, maar in zijn algemeenheid wordt het afgeraden." Het bestrijdingsmiddel is tijdelijk werkzaam en moet dus herhaaldelijk worden ingezet. "Dat betekent dat je heel veel giftige stoffen in de omgeving brengt." Niet alleen de knutten gaan hieraan dood, maar allerlei insecten leggen het loodje. "En dat is niet wat we willen."

Er bestaat geen medicatie die goed tegen de infectie werkt, zegt Jorritsma. "Ontstekingsremmers worden wel ingezet om de symptomen te beperken voor de dieren. Een schaap heeft dan misschien wat minder last, waardoor het bijvoorbeeld goed kan blijven eten en in leven blijft. Tegelijkertijd hoor ik dat het verloop van de ziekte soms zo snel gaat, dat dierenhouders er niet eens aan toekomen om onstekingsremmers in te zetten."

Kou kan daarentegen wel uitkomst bieden. "Het vroege invallen van de winter zou heel gunstig zijn", zegt Van Rijn. Hij legt uit dat het merendeel van de volwassen knutten overlijdt bij een temperatuur onder de 10 graden. "Daarvoor heb je wel een aantal dagen en nachten met deze temperatuur achter elkaar nodig." Maar ook hier bevestigt de uitzondering de regel. "Knutsoorten gaan soms ook naar binnen, bijvoorbeeld de stal in, en daar komt het niet zo snel onder de 10 graden."

Het vliegende insectje verspreidt zich gemiddeld zo’n 10 tot 15 kilometer per week. "Een paar weken terug voorspelde ik dat het virus heel snel het land zou rondgaan, net als in 2006. Soms krijg je jammer genoeg achteraf gelijk", zegt de viroloog. De vorige uitbraak verliep voor runderen wat milder, het is de vraag of dat nu weer het geval is. "Nu is er ook bij runderen behoorlijk wat schade te zien", zegt Jorritsma van de Universiteit Utrecht.

Al met al geen goed vooruitzicht voor dierenhouders. Volgens weerman Johnny Willemsen van Weerplaza laat de kou nog even op zich wachten. "Voorlopig is het weer veel zachter dan normaal voor de tijd van het jaar. Een echt koude nacht zit er nog niet in. Zelfs de tweede helft van oktober is volgens de voorspelling bovengemiddeld warm."