Arnhem en omstreken

Druk met asielzoekers, maar opvang vaak te klein, te duur of niet beschikbaar

1 oktober, 07:34 • 4 minuten leestijd

Vluchtelingen komen aan in Ter Apel, Groningen © ANP

ARNHEM - Het regelen van asielopvang is een langzaam en vaak frustrerend proces. Dat blijkt uit onderzoek door Omroep Gelderland. Honderden documenten die Omroep Gelderland inzag, laten zien dat Gelderse gemeenten vaak mee willen werken aan het organiseren van asielopvang. Gemeenteambtenaren werken zich hiervoor in het zweet, maar vaak zonder resultaat.

Nog deze maand gaat de Tweede Kamer de omstreden Spreidingswet behandelen. Een meerderheid stemde in met het verzoek om niet te wachten tot na de verkiezingen. Op dit moment is de druk al hoog in Ter Apel en worden er weer om nieuwe opvangplekken gevraagd bij gemeenten. Arnhem reageerde daarop en vangt per direct 200 extra asielzoekers op in boten aan de Rijnkade.

De Spreidingswet moet een oplossing bieden voor de asielcrisis om alle gemeenten te dwingen asielzoekers op te vangen. Zo komt er een eerlijkere verdeling van asielzoekers over het land en moet worden voorkomen dat asielzoekers buiten moeten slapen.

Dat gebeurde in de zomer van 2022. Toen sliepen honderden mensen op matjes onder slechte omstandigheden. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) ging wanhopig op zoek naar betere opvangplekken en klopte wanhopig aan bij Nederlandse gemeenten.

Omroep Gelderland vroeg bij alle Gelderse gemeenten documenten op om te zien hoe zij op die oproepen hebben gereageerd. Omroep Gelderland sprak aanvullend met projectleiders en wethouders.

Zo duurde het in Ede tweeënhalf jaar voordat de eerste asielzoekers in het azc in Deelen konden verblijven. De reden? Een kleine verbouwing liet jaren op zich wachten omdat de aannemers waarmee het COA samenwerkt lange tijd niet aan de slag gingen.

Onbegrijpelijk voor burgemeester Verhulst en de Edese gemeenteraad. In een brief schrijft Verhulst aan de staatssecretaris dat "het in deze asielcrisis niet meer te begrijpen is dat er gebouw klaar staat met alle faciliteiten" maar dat het nog niet in gebruik is.

Ook locaties in Apeldoorn, Nijmegen, Doetinchem, Westervoort, Renkum en Wageningen liepen vertraging op doordat de verbouwing langer duurde. Samen waren deze locaties goed voor bijna 1300 plekken. In Wageningen duurde het vijf maanden voordat de lang verwachtte boot in de haven lag.

Het vinden van locaties bleek ook een uitdaging. In Barneveld duurde het jaar om een geschikte locatie te vinden voor het nieuwe asielzoekerscentrum. Soms waren locaties te klein, te duur of niet geschikt om mensen in te huisvesten. Op woonunits, kleine woningen die makkelijk te verplaatsen zijn en daarom erg in trek voor asielopvang, zat een levertijd van bijna een jaar.

Het was ook onduidelijk welke soort locaties nodig waren. In een overleg met burgemeesters uit de Veiligheidsregio Gelderland-Midden wordt de vraag opgeroepen om nou eens een keer concreet te maken welke locaties ‘goed’ zijn. "Is een locatie voor 50 personen goed of toch te klein?"

Het kon ook voorkomen locaties simpelweg niet beschikbaar waren. In sommige gemeenten lukte het daardoor helemaal niet om asielopvang te regelen. Het tegenovergestelde kon ook: burgemeesters melden dat locaties werden geopend vanwege buiten slapende mensen in Ter Apel locaties, maar dat daar geen gebruik van werd gemaakt.

Volgens het gevallen kabinet komen dit jaar 70.000 asielzoekers naar Nederland. Het dubbele van vorig jaar, toen honderden mensen buiten moesten slapen. Om iedereen goed op te vangen zijn nog duizenden extra opvangplekken nodig.

"Eigenlijk zou een Spreidingswet helemaal niet nodig moeten zijn, elke gemeente zou haar verantwoordelijkheid moeten nemen. Helaas is deze wet wel nodig” zegt wethouder Maud Hulshof uit Wageningen. “Er is echt geen tijd te verliezen om te zorgen dat we de opvang in de toekomst beter regelen zodat we niet blijven slepen met mensen van de ene tijdelijke opvanglokatie naar de andere." In de gemeente worden nog geen voorbereidingen getroffen, er worden op dit moment al ongeveer duizend vluchtelingen opgevangen.

Verantwoording

Omroep Gelderland wilde inzicht in hoe Gelderse gemeenten hebben geholpen bij de asielcrisis in Ter Apel in de periode augustus 2021 tot oktober 2022. Daarvoor vroegen wij via de Wet Open Overheid (Woo) documenten op bij alle Gelderse gemeenten.

Van de 51 gemeenten maakten 33 gemeenten meer dan 800 documenten openbaar. Gemeenten die geen documenten openbaar maakten, zeiden geen directe verzoeken van het COA te hebben gehad, geen geschikte locaties te hebben gevonden of zich te hebben gefocust op het huisvesten van andere doelgroepen zoals Oekraïners, alleenstaande vreemdelingen of statushouders.

Dertig gemeenten gingen na de oproep op zoek, in twintig daarvan werden opvanglocaties gerealiseerd. Sommige organiseerden structurele opvang voor meerdere jaren, soms waren het slechts een aantal nachten. In de gemeenten waar het niet lukte, had het vaak te maken met dat er te weinig of geen geschikte locatie waren.