Noord-Veluwe

Puttenaren gaan naar Duitsland om de Razzia te herdenken

8 september, 17:29 • 3 minuten leestijd

Graven in Ladelund waar ook mannen uit Putten in liggen. © Archief

PUTTEN - Hoe houden we de gedachte aan de verschrikkingen van Razzia van Putten levend en hoe betrekken we de jeugd hierbij? Op die vragen hoopt Stichting Samen Verder Putten een antwoord te hebben gevonden. Dit weekend bezoekt een groep inwoners voormalig concentratiekamp Ladelund in Noord-Duitsland en herdenken ze Puttense slachtoffers op een bijzondere en nieuwe manier.

Voormalig Konzentrationslagern Ladelund staat bij veel Puttenaren in het geheugen gegrift. 110 mannen uit het dorp kwamen hier na de Razzia van Putten in korte tijd om het leven. Ze moesten tankvallen graven. Bijzonder is dat alle overleden mannen een graf hebben gekregen. Pastoor Johannes Meijer hield bij om wie het ging en waar ze vandaan kwamen. Kort na het einde van de oorlog nam hij contact op met familieleden in Putten om te vertellen dat er veel mannen uit het dorp op zijn kerkhof lagen.

In 1950 werd een eerste bezoek vanuit Putten aan Ladelund gebracht. Er volgden er in de jaren daarop meer, net als aankomend weekend. "Met de inwoners van Ladelund is een vriendschapsband ontstaan", vertelt Michel Kooij van stichting Samen Verder Putten. "Samen organiseren we activiteiten om de herinnering levend te houden. We hebben een heel mooie boodschap: het gaat om vergeving en verzoening en dat geven we graag door."

De boodschap moet ook doorgegeven worden aan de volgende generatie. "De razzia is bijna tachtig jaar geleden. Het herdenken daarvan wordt moeilijker, omdat er steeds minder mensen zijn die de razzia hebben meegemaakt. En hoe geef je de thema's dan door aan de volgende generatie? Daar hebben we een manier voor gevonden", zegt Kooij. "Door aantrekkelijke dingen te doen."

Aankomend weekend vindt voor het eerst een zogenoemd klankfestival plaats. "We gaan in Ladelund muziek maken, samen met Duitse en Deense bands." Kooij gaat zelf ook optreden met Paddy's Passion, een Puttense band waar hij onderdeel van is. Het festival vindt plaats in de Garten der Begegnung - Tuin van Ontmoeting - waar zo'n evenement nog niet eerder heeft plaatsgevonden.

"De afgelopen 70 jaar zijn er heel veel koren uit Putten in Ladelund geweest. Zij hebben daar, heel terecht overigens, stichtelijke muziek gezongen. Wat wij gaan doen is vernieuwend. Wij zingen geen stichtelijke muziek, maar als je naar de teksten luistert zitten er heel veel raakvlakken in met de thema's. Het is komend weekend niet louter en alleen treurig, er mag best gelachen worden. Zonder het onderwerp te bagatelliseren natuurlijk."

Hiermee hoopt Samen Verder Putten de jeugd aan te spreken. "Je krijgt hen niet meer mee als je allen de serieuze onderwerpen aantikt als kransen leggen en naar herdenkingen gaan. Dan haken ze af. Maar als je zegt: 'Kom, we gaan muziek maken', dan komen ze wel. Kooij verzekert dat er ook aankomend weekend jeugd mee gaat naar Noord-Duitsland.

Michel Kooij verwacht dat aankomend weekend goed gaat verlopen. "Het is wel spannend, want we gaan dit voor het eerst doen. Maar ik merk en hoor dat heel veel mensen er zin in hebben. Dus we gaan er samen iets moois van maken."

Wat gebeurde er tijdens de razzia van Putten?

In de nacht van 30 september op 1 oktober beschoten leden van de Puttense verzetsbeweging bij de Oldenallerbrug tussen Putten en Nijkerk een auto met officieren van de Wehrmacht. Daarbij kwam een Duitse officier om het leven. Een dag later volgde een wraakactie.

Iedereen die op Puttens grondgebied aanwezig was, werd opgepakt. Vrouwen en kinderen werden opgesloten in de Oude Kerk. De mannen zijn opgesloten in de Openbare Lagere School, die tot 1953 op het Marktplein stond. De bezetter sloot de ruim dertig mannelijke ‘todeskandidaten’ op in een van de ruimtes van de Eierhal.

Op zondagavond 1 oktober 1944 tegen ongeveer 20.00 uur zijn de vrouwen en de kinderen vrijgelaten en werden de 659 mannen vanuit de school overgebracht naar de Oude Kerk, waar ze een zeer onrustige nacht hebben doorgebracht. Ook dominee C.B. Holland verbleef daar die nacht.

Op maandagochtend, na een gebed van ds. Holland en het zingen van twee coupletten van psalm 84, verzen 3 en 4, werden de mannen lopend afgevoerd naar het station van Putten en vervolgens van 2 tot 11 oktober in Kamp Amersfoort opgesloten. Daar zijn nog 58 mannen wegens gezondheidsredenen vrijgelaten. Daarna is het merendeel van de Puttense mannen in concentratiekamp Neuengamme terechtgekomen. Van daaruit werden ze verdeeld over andere (sub)kampen, waaronder Ladelund. Slechts 48 van hen overleefden uiteindelijk de oorlog.