Aanpak mensenhandel schiet tekort: 'Structureel zijn er geen vangnetten'

In Gelderland waren er vorig jaar 197 meldingen van mogelijke mensenhandel. Nationaal zijn er rond de 800 daadwerkelijk geïdentificeerde slachtoffers, weet Julia. "Maar een veel grotere groep wordt helemaal niet geïdentificeerd. Naar schatting worden er in Nederland per jaar tussen de 5000 en 7500 slachtoffers uitgebuit. Die schattingen lopen zelfs op tot rond de 30.000 slachtoffers jaarlijks." Omgerekend naar Gelderland zouden dat zo'n 3500 slachtoffers zijn. "Dat laat zien dat er nog onvoldoende breed bewustzijn en capaciteit is om slachtoffers te identificeren."

De schrijnende levensverhalen die Julia tegenkomt, maakt dat haar werk heftig is en niet voor iedereen weggelegd, realiseert ze. "Maar wat ik persoonlijk nog lastiger vind, zijn de barrières in het zoeken of ontvangen van hulp. Je wordt binnen de slachtofferzorg wel heel erg geconfronteerd met hoe wij als maatschappij tekortschieten om voldoende te kunnen helpen."

De complexiteit van mensenhandel maakt het volgens Julia ook moeilijk om het te herkennen. Slachtoffers melden zich bovendien zelden zelf. "Het is echt een haaldelict. Je bent dus erg afhankelijk van signalen uit de omgeving. Die voelsprieten in de samenleving schieten nog ernstig tekort."

In die bewustwording zal echt meer moeten worden geïnvesteerd, vindt Julia. "Het beeld bestaat dat mensenhandel zich alleen ver weg afspeelt of buitenlandse mensen betreft. Vuurwapengeweld en fysieke opsluiting komen daarbij natuurlijk voor, maar bij het gros van de gevallen speelt dwang die veel subtieler en genuanceerder is."

Als je al een onderbuikgevoel hebt dat iets niet helemaal pluis is, kun je iemand als Julia benaderen, wil zij meegeven. "De neiging bestaat om pas te melden als je zeker weet dat er iets aan de hand is. Ik probeer toch echt de boodschap te geven dat wij heel laagdrempelig en benaderbaar zijn. Dat kan ook voor advies of om eens te sparren. Je hoeft daarbij geen namen te noemen."

Naast publiciteit zoals deze, is het goed om te investeren in bewustwordingssessies, is Julia overtuigd. "In eerste instantie voor personen die met kwetsbare doelgroepen in aanraking komen."

Ook moeten er drempels worden weggenomen. "Zo lopen we er in de regio heel erg tegenaan dat er geen crisisopvang is voor slachtoffers van mensenhandel die bijkomende problematiek hebben. Bijvoorbeeld met hun geestelijke gezondheid, een lichte verstandelijke beperking of verslaving. Ik heb meerdere malen meegemaakt dat het niet goed lukt om iemand onder te brengen of uit een situatie te halen, omdat de beschikbare opvang niet passend is voor die persoon."

Het wrange is dat het bij mensenhandel vaak juist gaat om gevallen met multiproblematiek, ziet Julia. "Hoe ironisch is het dat we weten dat dat juíst de doelgroep is en er daar geen of onvoldoende plekken voor zijn."

Ook is het nu zo dat de politie en andere opsporingsinstanties verantwoordelijk zijn voor het erkennen en herkennen van buitenlandse slachtoffers van mensenhandel en daarmee hun recht op voorzieningen, legt Julia uit. Zij stelt er vraagtekens bij hoe goed het is dat die rol uitsluitend daar ligt. "Dat dit dus zo sterk gekoppeld is aan het strafproces. Slachtoffers hebben namelijk vaak angst om met de politie in gesprek te gaan. Daarnaast brengen andere partijen, zoals zorginstanties, expertise mee die een belangrijke bijdrage zou kunnen leveren aan het formele proces van de erkenning van slachtofferschap."

Meer geld voor meer specialisten, is ook zeker nodig, betoogt Julia. "Ik zou met mijn team eigenlijk professionals moeten adviseren op het gebied van mensenhandel. Wat je ziet is dat die uitvoeringskracht er onvoldoende is waardoor wij vaak in dat gat springen."

Als gevolg van dit soort tekortkomingen maakte Julia onlangs mee dat een vrouw die verslaafd bleek te zijn niet meer in de vrouwenopvang kon blijven. "Vervolgens ga ik zelf op mijn vrije dag overal rondbellen of er ergens plek is. Uiteindelijk is dat met de nodige rompslomp wel gelukt, maar eigenlijk is dat niet vol te houden. Structureel zijn er geen vangnetten."

Een andere cliënt waar zij op dit moment voor bezig is, heeft crisisopvang nodig maar kan daar niet terecht vanwege haar lichte verstandelijke beperking. "Die heeft nu dus geen plek. Daar zijn we hard naar op zoek. Zij zit op dit moment in een netwerk dat gewoon niet veilig is. Dat je iemand weer naar zo'n plek terug moet sturen, is ontzettend pijnlijk."

Het lastige aan haar vak is om daar ergens je grens in te trekken, ervaart Julia. "Hoeveel uur ga je dan rondbellen naar verschillende instanties, terwijl dat mijn taak niet is? Je wilt iemand ook niet in de kou laten staan."

Er zijn structurele oplossingen nodig, besluit Julia. "Uit de geringe cijfers rondom mensenhandel blijkt niet dat het minder voorkomt, maar dat het onvoldoende wordt geïdentificeerd. Daar moet in worden geïnvesteerd. Omdat mensenhandel een van de meest schrijnende schendingen van mensenrechten is. Mensen worden misbruikt op ontzettend levensingrijpende manieren, door anderen die daar winst op maken. We hebben een verantwoordelijkheid om dat te voorkomen, aan te pakken en te beëindigen."