Gelderland doordrenkt van slavernijverleden, 'ook Vierdaagse heeft een link'

Volgens Stam had het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) kazernes en tehuizen in Arnhem, Harderwijk en Nijmegen. "De Nijmeegse Vierdaagse is voortgekomen uit de jaarlijkse oefenmarsen van de koloniale reserve. En dat is te koppelen aan het koloniale geweld", vertelt ze in het programma De Week van Gelderland.

Dit jaar is het 150 jaar geleden dat de slavernij definitief voorbij was op de Nederlandse koloniën. Officieel werd de slavernij tien jaar daarvoor al afgeschaft, maar tot slaaf gemaakten moesten vanaf dat moment nog tien jaar doorwerken op de plantages.

Ook onze provincie is doordrenkt van het slavernijverleden. Zo blijkt uit de archieven dat een aantal Gelderse families destijds eigenaar was van plantages in Suriname en Guyana. Sommige hadden zelfs Gelderse namen als Beekhuizen en Arnhem.

Ook is bekend dat Afrikaanse tot slaaf gemaakten in die tijd hier in Gelderland werkten als bediende. "Slavenhouders namen die mensen mee uit de koloniën als ze terugkeerden naar Nederland", vertelt Stam. "Op het moment dat ze vanuit bijvoorbeeld Suriname of van Curaçao of Indonesië naar Nederland kwamen, waren ze nog steeds in slavernij. Maar officieel was slavernij hier verboden. Dus een half jaar nadat die mensen hier waren, moesten ze officieel vrijgelaten worden."

In het straatbeeld zijn in Gelderland nog altijd sporen van het slavernijverleden terug te zien. Want buitenhuizen als Ampsen, Middachten, De Cannenburch en Rosendael zijn gebouwd of verfraaid, mede met geld dat in de koloniën is verdiend en waarbij meestal gebruik is gemaakt van slavernij en dwangarbeid. In die buitenhuizen werkten soms ook Afrikaanse bedienden die in slavernij waren geboren.

In Nederland is veel te doen over excuses aanbieden voor het slavernijverleden. Verschillende gemeenten en bankinstellingen hebben dat gedaan. Barbara Esseboom, die ook meewerkte aan het onderzoek, vindt niet dat Gelderland daar zomaar excuses voor moet maken. "Ik vind dat je dan eerst onderzoek moet doen. Waar bied je excuses voor aan? Als je dat doet moet je weten waarvoor. Je kan niet zomaar 'sorry' zeggen", benadrukt ze.

Esseboom is initiatiefnemer van het Comité 30 juni-1 juli Arnhem, waarmee zij dit jaar de officiële herdenking en viering van Keti Koti (Ketenen Gebroken) in Arnhem realiseerde. In 'De Week van Gelderland' vertelde ze dat ze daar erg druk mee is.

"Op 30 juni gaan we in De Steile Tuin (Sonsbeekpark in Arnhem, red.) herdenken. Iedereen is welkom, dat is ook een vraag die ik altijd krijg. Dit jaar komt minister Sigrid Kaag. De burgemeester is er elk jaar bij. Ik ga die dag een speech houden", klinkt het. Op 1 juli wordt er in Musis in Arnhem samen naar de nationale herdenking gekeken. "Ook weer met de burgemeester en met de commissaris van de Koning."