Bijna niemand kent het geluid van de nachtzwaluw, jij wel?

Het is een mooie zomerse avond als boswachter Clara Wilken en BuitenGewoon-verslaggever Laurens Tijink in de buurt van Epe op pad gaan. De kans om de nachtzwaluw te zien is niet groot, maar er eentje horen moet lukken, denkt de boswachter van Geldersch Landschap en Kasteelen. Het typische geluid van de nachtzwaluw lijkt totaal niet op de zang van de meeste andere vogels. "Het zit tussen het geluid van een tjirpende krekel en een kwakende kikker in", beschrijft Clara.

De nachtzwaluw broedt op een kale bodem. Dit soort plekken vindt de vogel in heidevelden, op zandverstuivingen en op open plekken in dennenbossen. Overdag hoor en zie je de nachtzwaluw niet. Dankzij zijn schutkleuren gaat hij volledig op in zijn leefomgeving. In de avond en nacht is dat anders. Dan is het geratel van de nachtzwaluw duidelijk en vaak op grote afstand te horen. Nachtzwaluwen zijn nieuwsgierige vogels, waardoor je in de schemering kans hebt om een jagende nachtzwaluw te zien. Wat dan opvalt is de elegantie waarmee de vogel in de lucht beweegt. Al vliegend jagen nachtzwaluwen op de grotere insecten, zoals nachtvlinders. Volwassen mannetjes hebben witte vlekken op de vleugels en de uithoeken van de staart. Die zijn bedoeld om de vrouwtjes mee te verleiden. Verder is de vogel bruingrijs van kleur met her en der zwarte vlekken.

Alleen de mannetjes maken het typische, ratelende geluid. Dat doen ze om soortgenoten duidelijk te maken dat dit hun territorium is. Om een vrouwtje te verleiden maken ze een klapperend geluid met de vleugels, vertelt Clara.

De nachtzwaluw is een echte trekvogel. In april komen de eerste vogels aan in Nederland, om vanaf juli alweer terug te keren naar hun leefgebieden in tropisch Afrika. Op de Veluwe gaat het best goed met de nachtzwaluwen, vertelt boswachter Clara. Er leven daar momenteel zo'n 800 tot duizend broedparen. De vogel wordt ook wel 'de geitenmelker' genoemd.

De snavel van de nachtzwaluw is niet groot, maar kan wagenwijd open. De vogels maken hier soms handig gebruik van om het nest te verhuizen. Dat doen ze bijvoorbeeld als het nest te vaak verstoord wordt. Met de snavel worden de eieren of de kuikens dan opgepakt om ze naar een veiligere plek te verplaatsen. Behalve op de Veluwe leven er in Gelderland ook nachtzwaluwen in natuurgebied Heumensoord bij Nijmegen. Omdat natuurgebieden na zonsondergang niet toegankelijk zijn voor publiek, organiseren natuurorganisaties in de zomermaanden regelmatig excursies waarbij de nachtzwaluw centraal staat.