Stedendriehoek
De telefoon of deurbel gaat, wanneer is het fraude of oplichting?
10 juni, 18:52 • 4 minuten leestijd
APELDOORN - Je zou uit angst niet meer naar buiten durven, geen telefoon meer aannemen, nooit meer online spullen bestellen en de laptop uit het raam mieteren. Ontkomen aan internetcriminaliteit lijkt schier onmogelijk. Experts zien het minder somber in, als je tenminste je gezonde verstand maar gebruikt.
Verhalen van bejaarden die aan de telefoon en zelfs aan huis worden besodemieterd, roepen heftige reacties op. Zoals de hoogbejaarde vrouw van bijna 90 uit Hoevelaken die zelfs haar sieraden aan een 'koerier' meegaf, zodat ze in de kluis van de bank veilig kunnen worden bewaard. In het opsporingsprogramma Plaats Delict werden beelden getoond.
De tekst gaat verder onder de video.
Het ligt niet aan ons goedgelovige mensen, zeggen cybercrimedeskundige bij de politie Oost-Nederland Yoanne Spoormans en Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk. Dataleks noemen ze een van de voornaamste problemen. Spoormans: “Persoonlijke gegevens komen in handen van criminelen, telefoonnummers, geboortedata, bankrekeningnummers.”
Kort gezegd: ze hebben goud in handen.
Ze komen letterlijk bij je aan de deur
Het zijn al lang niet meer alleen telefoontjes van criminelen waar we intrappen. Bij de Fraudehelpdesk in Apeldoorn zagen ze vorig jaar dat criminelen steeds verder gaan. “Ze komen letterlijk bij je aan de deur”, zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde. “Ik heb dit van dichtbij gezien, het is mijn buurvrouw overkomen.”
Terwijl iemand je telefonisch aan de praat houdt en je vertrouwen wint, verschijnen 'koeriers' aan de deur. Wijnaarde: “Ze nemen telefoons mee, omdat daar een virus op zou zitten of manipuleren jouw computer.”
En ze gaan nog verder. Criminelen appelleren aan algemene gevoelens van onveiligheid, vervolgt de woordvoerder van de Fraudehelpdesk. “Ze vertellen dat er veel wordt ingebroken en dat sieraden beter in een kluis van de bank kunnen. En die geven mensen dan mee.”
De hoogbejaarde vrouw in Hoevelaken deed dat aan een jonge vrouw. Die kwam ook bij een ouder slachtoffer in Tiel aan de deur. Ook daar vertrok ze niet met lege handen.
Gaat de telefoon? Spoormans: “Eigenlijk moet je er van uitgaan als de telefoon gaat, dat je op dat moment opgelicht kan worden. Wees gewoon wantrouwend. Vraag de beller om zijn naam, noteer het telefoonnummer en zeg dat je die persoon gaat terugbellen, via het officiële nummer van die instantie. Als het echt de bank, gemeente, belastingdienst et cetera is, dan zullen ze dat begrijpen. Probeert de persoon je aan de lijn te houden, bijvoorbeeld door te zeggen dat daar geen tijd voor is, dan heb je een oplichter aan de lijn."
In januari vorig jaar pakten Arnhemse agenten drie verdachten op in een woning in het Spijkerkwartier. Die waren op dat moment bezig ouderen op te lichten. Een dag later voorkwam een kleinzoon in Lunteren dat zijn oma van 89 werd opgelicht. Dat lees je hier.
De impact is enorm, zegt de cybercrime-expert bij de politie Oost-Nederland. “Je schaamt je enorm. Een slachtoffer durfde geen boodschappen meer te doen, nadat ze was opgelicht. Haar dochter moest mee. Op een zitting vergeleek een officier van justitie deze vorm van oplichting een keer met een digitale woningoverval. Zo voelt het, denk ik, inderdaad. Mensen die niet meer de straat op durven, terwijl de daders jou op dat moment allang zijn vergeten en hun pijlen hebben gericht op iemand anders.”
'Echte criminelen blijven buiten schot'
Plaats Delict, het opsporingsprogramma van Omroep Gelderland, staat vrijwel wekelijks stil bij deze vormen van zogenoemde bankmedewerkerfraude. Zij die passen ophalen, of sieraden omdat een slachtoffer is wijsgemaakt dat zijn bezittingen door de bank getaxeerd of bewaard moeten worden, zijn de mensen die altijd in beeld komen.
Spoormans noemt ze loopjongens. Mensen die vaak wel weten wat ze aan het doen zijn. "En in veel gevallen wel degelijk geraffineerde criminelen. De echte criminelen blijven buiten schot, ze hebben afgeschermde IP-adressen, omdat ze met VPN-verbindingen werken en wisselende simkaarten."
VPN staat voor Virtual Private Network, dat zorgt voor een beveiligde verbinding tussen internetgebruikers en het internet. Internetverkeer wordt versleuteld verstuurd waardoor je anoniemer bent en veiliger kunt internetten.
Je hoeft niet altijd alles in te vullen
Hoe komen ze eigenlijk aan je gegevens? De expert bij de politie: "Je staat er versteld van wat mensen allemaal online invullen als ze iets kopen, ergens aan meedoen. Of ze hebben een digitale klantenkaart. Allemaal voor het gemak. Je hoeft niet altijd alles in te vullen. Je krijgt vanzelf een keer een rood vakje, als het systeem je tegenhoudt.”
Klanten vullen hun adresgegevens in, hun telefoonnummer, bankrekeningnummers worden geregistreerd als klanten online een betaling doen. “Wie online gegevens achterlaat moet zich er op dat moment bewust van zijn, dat een slechterik aan die gegevens kan komen of in het ergste geval die gegevens al heeft”, zegt Spoormans. “Datagegevens worden door criminelen verhandeld of die spelen criminelen aan elkaar door. Om de zoveel tijd hoor je een verhaal over een datalek, Dan weet je eigenlijk wel hoe laat het is.”
