Regenboog splijt de samenleving: 'Zijn we nou goed bezig of niet?'

De regenboogkleuren worden allang niet meer alleen gezien als de zon schijnt én het tegelijkertijd regent. Ze zijn een symbool van activisme geworden. “De regenboog staat zeker voor activisme, maar staat in mijn beleving ook voor open armen”, zegt organisator Sander Ederveen. “We willen verkennen wat mensen daar nou van vinden, maar ook mensen betrekken.”

“Het is geen festival voor alleen de regenbooggemeenschap. Iedereen is welkom. We willen op zoek gaan naar hoe we verder komen. De tegendruk neemt toe. Die groep is klein, maar wordt wel luider en vindt ook politieke gronden. Daar maak ik me wel zorgen over.”

De mensen van het Rainbow Collective Festival hebben een stemhokje gemaakt dat voorafgaand aan het evenement (26,27 & 28 mei) op verschillende plekken in Nijmegen wordt neergezet, ook tijdens het festival zelf. Deze zaterdag staat hij voor het eerst in Nijmegen (bibliotheek Zwanenveld). Het voornemen is dat het hokje ook een toer langs scholen gaat maken.

Wanneer je het gordijn van het stemhokje achter je dichttrekt, is het de bedoeling dat je nu eens écht kan aangeven wat je van LHBTIQA+’ers vindt. Zonder dat er iemand meekijkt en zonder dat je het gevoel hebt sociaal wenselijke antwoorden te moeten geven, aldus de bedenkers.

De deelnemer beantwoordt twaalf vragen. Die vragenlijst is vergamificeerd, dus als een game ontworpen. De uitkomsten van al die vragenlijsten leveren geen representatief onderzoek, vinden ze zelf. Het is meer een kunstwerk waar bewustwording vooropstaat.

De regenboogkleuren van het LHBTIQA+ activisme worden in Nederland en de rest van de wereld omarmd en verguisd tegelijkertijd. Ook in Gelderland, waar bijvoorbeeld verschillende regenboogzebrapaden te vinden zijn. Alle Nederlandse provincies, dus ook Gelderland, hebben zichzelf uitgeroepen tot Regenboogprovincie. En steeds meer gemeenten nomen zichzelf 'Regenbooggemeente'.

Maar er is ook verzet. In Putten willen ze geen regenboogvlag, in Ede werd een regenboogbankje zwartgeverfd en in Winterswijk werden leerlingen en ouders boos toen een school een trap in regenboogkleuren verfde. Gevolg was dat leerlingen die regenboogtrap gingen mijden, waarna de school ook de andere trap in de school in regenboogkleuren hulde, waarna de emoties nog hoger opliepen.

In februari liep een debat over genders in de Arnhemse gemeenteraad volledig uit de hand. FVD-fractievoorzitter Gino Luurssen sprak zeer kritisch over ‘genderideologie’. "Genoeg is genoeg. Regenboogvlaggen, regenboogzebrapaden, roze woensdag en paarse vrijdag. Het is een keer klaar", hield de FVD-er de toehoorders onder meer voor. Daarop verlieten verschillende mensen huilend de vergadering. Luurssen deed nadien aangifte bij de politie na bedreigingen. In De Week van Gelderland zei Luurssen later dat hij het niet provocerend had bedoeld.

Komende zaterdag roept het COC (onder meer in Arnhem en Nijmegen) op om uit solidariteit een regenboogvlag uit te hangen. Aanleiding is dat voetbalsupporters afgelopen weekeinde in Eindhoven een regenboogvlag van de gevel van het COC trokken en in brand staken, een vrijwilliger werd geslagen en daar aanwezige jongeren uitscholden. “Je ziet steeds meer hate-speech”, constateert Ederveen. “In Eindhoven is dat gewoon hate-crime geworden.”

Ook vanuit de LHBTIQA+-hoek zelf komt kritiek over het regenboogactivisme. Bijvoorbeeld door homobelangenorganisatie De Roze Leeuw: volgens henzelf vertegenwoordigen ze een groot deel van de zwijgende meerderheid van homoseksuelen in Nederland, die zich niet herkennen in het regenboogactivisme. “Nederland is al heel tolerant”, zegt voorzitter Lennard van Mil. “Maar de vraag is of dat op deze manier zo blijft. Het is makkelijk, maar door alles in regenboogkleuren te schilderen pak je het echte probleem niet aan. Het lijkt wel een soort nieuwe religie.”

“Ik vind het bijzonder dat die mensen niet zien dat het averechts werkt. Wij zien dat het wel degelijk averechts werkt. Dat is waar wij voor waarschuwen. We gaan er best wel stevig in, in die discussie. Maar dat komt doordat we ons echt zorgen maken. Op deze manier zorg je er echt voor dat mensen een hekel aan je krijgen.”

De Roze Leeuw krijgt naar eigen zeggen steeds meer bijval. “Wij zijn bezig met het oprichten van onze eerste lokale Roze Leeuw-afdeling, in Arnhem.” De bedoeling is dat andere steden in Gelderland en daarbuiten volgen.

Niels Spierings is universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit als inclusie- en exclusiesocioloog. Hij benadrukt dat alle activistische bewegingen in de geschiedenis bestaan uit een spectrum van extremere en meer gematigde mensen die veranderingen teweeg willen brengen. Volgens hem zijn aanhangers van de standpunten van de Roze Leeuw in de minderheid.

Spierings ziet aan de hand van cijfers dat er in Nederland eigenlijk heel veel steun is voor de LHBTIQA+ gemeenschap. “Die publieke steun neemt toe. Dat vertaalt zich ook naar weerstand onder een groep die zich steeds verder in het nauw gedreven voelt.” Dat leid volgens Spierings tot meer ruimte voor ongenuanceerdheid.

“En zelfs voor geweld. Noem het als je wilt een regenboog-paradox. Aan de ene kant toenemende steun onder de algehele bevolking, maar aan de andere kant - en wellicht juist mede daardoor - ook een sterkere weerstand van de kleinere conservatieve groep in de maatschappij. Dat voelt als een paradox, maar eigenlijk is het best logisch. Omdat die conservatievere groep steeds meer terrein verliest. Die voelt zich bedreigd en de facto klopt dat. Die zijn aan de verliezende hand.” Samengevat in een oudhollands gezegde: een kat in het nauw maakt rare sprongen.

Het turbulentie en de verharding rond regenboogactivisme maakt het komende festival in Nijmegen wellicht relevanter dan ooit. “Het is juist bedoeld om van gedachten te wisselen”, benadrukt organisator Ederveen. “Zijn we nou goed bezig of niet?” Met de opgehaalde input wil de stichting achter het festival de politiek van handvatten voorzien om nog meer met het onderwerp aan de slag te gaan.