Gelderland

Wist jij dit al over populaire paashit Matthäus-Passion?

Kabinetsleden luisteren vrijdag naar  een uitvoering door de Nederlandse Bachvereniging van de Matthäus-Passion in Naarden.
Kabinetsleden luisteren vrijdag naar een uitvoering door de Nederlandse Bachvereniging van de Matthäus-Passion in Naarden. © ANP
Met Pasen is de Matthäus-Passion niet weg te slaan van de buis, niet te ontlopen in concertzaal of buurthuis en niet weg te denken in de kerk, zoals de Sint-Werenfriduskerk in Zieuwent vanavond. Het stuk van Johann Sebastian Bach handelt dan ook over het lijden en sterven van Jezus Christus. Maar wat weet jij eigenlijk over dit lijvige muziekstuk? Een paar feitjes op een rij.

Wanneer klonk de Matthäus-Passion voor het eerst?

Nou, ongetwijfeld al deels toen Bach zijn compositie in de achttiende eeuw schreef. Wanneer hij dat precies deed, is onbekend, maar de vroegst bekende uitvoering was op Goede Vrijdag in 1727, in het Duitse Leipzig met Bach zelf als dirigent. Negen jaar later maakte het publiek kennis met de uiteindelijke versie zoals we die nu kennen en die makkelijk tweeënhalf uur duurt. Nadat Bach in 1750 stierf, raakte de Matthäus-Passion overigens wat in de vergetelheid. Daarin kwam verandering toen Felix Mendelssohn het stuk in 1829 weer ten gehore bracht.

Wat is er zo mooi of goed aan de Matthäus-Passion?

De Matthäus-Passion laat driehonderd jaar later "nog altijd geen mens onberoerd", vinden ze bij het Concertgebouworkest, dat trouwens zelf in 1899 voor het eerst de muzikale tanden in het stuk zette, samen met een maar liefst 450 stemmen tellend koor. De compositie raak het complete pallet aan menselijke emoties, van vriendschap tot verraad en van hoop tot vergeving, menen de ware kenners. Niet voor niets ging Bach uiteindelijk de geschiedenis in als een van de allergrootste componisten ooit, samen met bijvoorbeeld Mozart en Beethoven.

'Passion', verwijst dat naar Pasen?

Dat zou je denken, maar nee. Het stuk mag dan gaan over het verraad en de kruising van Jezus, de term 'passion' heeft niets met Pasen te maken. 'Passion' komt van het Latijnse woord voor 'lijden', terwijl het woord Pasen komt van 'pesach', de Hebreeuwse term voor het paasfeest. De overeenkomst in klank is stom toeval. 'Matthäus' verwijst verder naar het evangelie van Mattëus, het bijbelse uitgangspunt van het stuk.

Wat heeft Nederland met de Matthäus-Passion?

Veel! In 1870 klonk ie voor het eerst in land, in Rotterdam. Het stuk wordt vooral rond Pasen vele tientallen, ja misschien zelfs wel honderden keren opgevoerd, van concertzalen tot kerken en van buurthuizen tot televisie. Het bekendst is natuurlijk de uitvoering die we jaarlijks op televisie zien, waarin bekende Nederlanders het verhaal vertellen. Eigenlijk is dat simpelweg een ingekorte Nederlandse versie voor dummies, want nogmaals, de échte Matthäus-Passion duurt al snel tweeënhalf uur.

Wat is het hoogtepunt van de Matthäus-Passion?

Smaken verschillen natuurlijk, maar de aria Erbarme dich, mein Gott ('Ontferm U over mij, mijn God') valt het vaakst. Het klinkt nadat Petrus ontkent een volgeling van Jezus te zijn en wordt gekenmerkt door een in vele ogen ongeëvenaarde solo op viool. En ja, probeer het daarbij maar eens droog te houden!