Deze antieke glazen 'kleiduiven'-ballen zijn nu te duur om nog op te schieten

In het depot van Museum het Pakhuis liggen hele bijzondere glazen bollen. Ze werden in 1977 gevonden in Ermelo en het zijn negentiende-eeuwse target ballen voor de schietsport.

Je zou kunnen stellen dat dit het eerste diervriendelijke product ter wereld was, want voor 1830 schoten sportschutters namelijk op levende duiven. En hoewel dat sympathiek klinkt, ontstonden deze schietballen niet zozeer uit dierenliefde, als wel uit schaarste en frustratie. Men kon namelijk lang niet genoeg duiven vangen om op te schieten en dan waren het ook nog eens letterlijk ongeleide projectielen.

Als de vogels werden vrijgelaten uit hun kist, vlogen ze namelijk vaak te laag, te hoog en soms zelfs helemaal de verkeerde kant op. Daar moest een oplossing voor komen. En zo ontwikkelde men in Engeland in 1830 de zogenaamde ‘target balls’. Holle glazen ballen, die met de hand werden opgegooid. En dan was het knallen geblazen.

Om het geheel nog wat spectaculairder te maken, werden de bollen gevuld met confetti, zaagsel, veertjes en linten, die alle kanten opvlogen als je raak schoot. Het waren eigenlijk een soort confettikanonnen avant la lettre. Om te voorkomen dat de kogeltjes van de gladde bal af zouden ketsen, werden de ballen gedecoreerd met motieven in reliëf en vaak ook de firmanaam van de glasfabrikant. De bollen in het depot van Museum Het Pakhuis zijn onder meer van de Flesschenfabriek Boers & Co. Delft (1880-1900) en F.W. Otte Jun Charlottenburg Glashutten (1875-1900).

In de jaren zestig van de negentiende eeuw werden de schietballen ook in Amerika geïntroduceerd, en showman Buffalo Bill (William Frederick Cody 1846-1917) gebruikte ze in zijn wereldberoemde Buffalo Bill Wild West schietshows. Zijn ster scherpschutter Annie Oakley gaf zelfs een demonstratie voor de Britse koningin Victoria en de Duitse kroonprins tijdens een Europese tour.

Vanaf 1880 werden de ballen verdrongen door kleiduiven, waarbij een aardewerken schoteltje wordt weggeschoten en fladderend neerkomt. En inmiddels zijn glazen target ballen een gewild verzamelobject geworden. Voor een eenvoudig exemplaar wordt al gauw $100,- tot $200,- gevraagd en zodra er de naam van een glasfabriek, een beroemde schutter of een geweermaker op staat, gaat het om prijzen met drie nullen op het eind. Ze zijn dan ook relatief zeldzaam, want het doel was natuurlijk om ze aan flarden te schieten.