Noord-Veluwe

Heerde was jarenlang 'slechtste jongetje van de klas', maar loopt nu voorop in huisvesten asielzoekers

Door de grote toestroom aan nieuwe asielzoekers is de druk hoog om vluchtelingen met verblijfsvergunning te huisvesten.
Door de grote toestroom aan nieuwe asielzoekers is de druk hoog om vluchtelingen met verblijfsvergunning te huisvesten. © ANP
HEERDE - Het lukte Heerde jaren niet of nauwelijks om genoeg woningen te vinden voor asielzoekers met een verblijfsvergunning. Toch greep de Provincie Gelderland nooit hard in door de gemeente te dwingen, terwijl dat wel kon.
Weinig sociale huurwoningen, liever geen alleenstaande mannelijke vluchtelingen in één huis en geen geld of plek voor tijdelijke woonunits. Door verschillende omstandigheden liep de gemeente Heerde van 2014 tot 2021 vrijwel elk jaar achter op het aantal asielzoekers met verblijfsvergunning (statushouders) waarvoor zij een huis moest vinden.
Vrijwel alle gemeenten in Gelderland worstelen weleens met de wettelijke plicht om statushouders te huisvesten. Maar zo lang achter elkaar als in Heerde is uitzonderlijk. Het werpt de vraag op of de Provincie Gelderland niet harder had kunnen ingrijpen door de gemeente te dwingen. Of was de dreiging van dwang genoeg voor Heerde om nóg beter haar best te doen en met rigoureuze maatregelen te komen?

Wie doet wat bij het huisvesten van asielzoekers met een verblijfsvergunning?

Gemeenten moeten elk jaar een verplicht aantal asielzoekers huisvesten, die in Nederland mogen blijven. Elk half jaar krijgen gemeenten van het Rijk te horen voor hoeveel van zulke statushouders ze een woning moeten vinden: de taakstelling. Dat aantal is gebaseerd op het aantal verwachte statushouders en het aantal inwoners van de gemeente: hoe groter een gemeente, hoe meer statushouders daar een woning moeten krijgen. De provincie ziet erop toe dat gemeenten dit ook echt doen en kan in het uiterste geval gemeenten dwingen.

Meerdere wethouders van Heerde werden in het verleden op het matje geroepen door de provincie vanwege de achterstand. Zowel in 2016 als in 2019 moesten ze naar het provinciehuis voor ‘bestuurlijk overleg’.
Daar vertelde de wethouder dan over de problemen op de lokale woningmarkt: er kwamen maar weinig sociale huurwoningen vrij en dan mag ook nog niet eens elke woning naar een statushouder. De woning moet, volgens landelijk beleid, passen bij het inkomen van de bewoner: hoe hoger de huur, hoe meer je moet verdienen. Maar statushouders verdienen vaak niet zoveel.

Weinig sociale huur

“De opbouw van de woningvoorraad in Heerde is problematisch: er is maar 21 procent sociale huur”, vertelt wethouder Nienhuis. “En er zijn tijden geweest, nu ook, dat er vooral alleengaande vluchtelingen naar Nederland kwamen. Die moeten in een eenpersoonsappartement, maar in Heerde hebben we vooral gezinswoningen.” Daarbij kan de gemeente niet kiezen welke asielzoekers ze willen huisvesten, daar is ze voor afhankelijk van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).
De tekst gaat door onder de foto.
Wethouder Stephan Nienhuis van Heerde
Wethouder Stephan Nienhuis van Heerde © Omroep Gelderland
De provincie stelde Heerde steeds deadlines. Zo moest de gemeente op 1 oktober 2017 de achterstand hebben weggewerkt. Die deadline haalde de gemeente en daarmee begon ze weer met een schone lei. Ook al bleek een paar maanden later dat de huisvesting van statushouders na die oktober opnieuw stokte.

Nieuwe deadline

In plaats van door te pakken, omdat het eerder ook al fout ging, begon de provincie weer opnieuw: eerst gaan ambtenaren van de provincie en de gemeente in overleg, voordat uiteindelijk de wethouder weer naar het provinciehuis komt. Waarom toen niet is doorgepakt, kan de verantwoordelijk gedeputeerde Peter Kerris van de provincie desgevraagd niet terughalen.
Er komt wel een nieuwe deadline: 1 januari 2022. Uiteindelijk haalt Heerde die deadline niet: er staan nog altijd negen statushouders op de wachtlijst. “In 2021 hebben we 28 procent van de betaalbare woningen toegewezen aan statushouders, maar we liepen daarmee de achterstand niet in”, blikt wethouder Nienhuis met een zekere wanhoop terug.

Zwarte lijst

Heerde voelt de hete adem in de nek en komt daarom met een rigoureuze maatregel. “Wat Utrecht zes weken heeft gedaan, hebben wij een jaar lang gedaan: alle betaalbare huurwoningen beschikbaar gesteld aan statushouders. Om maar in te lopen", vertelt Nienhuis. “Dat hebben we niet hard gevent, want ik ben er niet trots op. Eigen woningzoekenden hebben dan niks. Maar als je erachter komt dat de provincie uiteindelijk over kan gaan tot aanschaf van een woning voor statushouders (op kosten van de gemeente, red.), dan wil je wel heel graag van de zwarte lijst af.”
Zo trekt Heerde in de loop van 2022 eindelijk bij, en daarmee is de provincie tevreden. “We hadden met Heerde deze afspraak en dat hebben ze gehaald”, blikt gedeputeerde Peter Kerris terug.

Heerde loopt voorop

Anno 2023 is Heerde één van de Gelderse gemeenten die juist vóór loopt op hun taakstelling. En in februari van dit jaar wist ze nog in één klap voor 15 statushouders een woning te vinden. Een gelukkige toevalstreffer, vertelt de wethouder. “Er kwam iets vrij dat ooit twee eengezinswoningen was. Daar zat een groot gezin in en dat ging verhuizen.”
Maar op toevalstreffers kan je geen beleid maken. Daarom zet de gemeente de komende jaren zwaar in op meer sociale huurwoningen. “Maar die woningen zijn er niet meteen. Dus dit is een probleem dat wij nog heel lang gaan hebben. In Heerde is er geen onwil maar er zijn wel hele vervelende beperkingen.”