De Russen kwamen, maar een jaar later is Oekraïense Zhanna vooral trots

In de Catharinakerk in Doetinchem openden Oekraïners in Nederland deze vrijdag een expositie over zichzelf en hun landgenoten. Uit tientallen foto's wordt duidelijk wat de oorlog in Oekraïne teweeg heeft gebracht.

Zhanna Kostina kijkt er met gemengde gevoelens naar. Enerzijds voelt ze veel trots, zegt ze. "Trots op mijn volk en trots op mijn land, want we zijn niet te overwinnen. We zullen uiteindelijk ook overwinnen, dus sta ik hier met een trots gevoel." Toch geeft Zhanna toe dat er ook andere emoties bovenkomen, exact een jaar na de Russische invasie. Er zijn immers veel Oekraïense slachtoffers te betreuren geweest.

"Dat is niet te voorkomen en de realiteit daarvan is heel zwaar", zegt ze. "Maar ik denk dat al die slachtoffers niet voor niets zijn gevallen: ze vielen in de naam van de vrijheid van ons land en ons volk. We blijven ook vechten voor die vrijheid", aldus Zhanna.

De expositie in de Catharinakerk sterkt haar in die gedachte. Velen zien vluchtelingen louter en alleen als gevluchte mensen, maar vergeten daarbij dat achter ieder persoon een mens zit met wensen, dromen, idealen, geluk en ongeluk. De foto-expositie moet hun verhalen dan ook krachtig uitbeelden. "Het is een dapper en mooi project, dat iedereen helpt om ons beter te zien en te leren kennen, ons verhaal te horen", vat Zhanna het samen.

Diana Tamliani is mede-initiatiefnemer geweest van de expositie. Ze staat bekend als de 'Oekraïense huismoeder van Doetinchem', al komt ze zelf uit Georgië. Ze kwam 25 jaar geleden zelf als vluchteling naar de Achterhoek, maar beheerst ook de Oekraïense taal en helpt waar nodig met de taalbarrière die Oekraïners hier ervaren.

"We wilden graag op een bijzondere manier stilstaan bij deze datum en alle slachtoffers", zegt ze. "Daarom heb ik samen met een andere fotograaf portretfoto's gemaakt van Oekraïense vluchtelingen, die we hier exposeren. De foto's zijn gemaakt tijdens een psychologisch interview. Als je de QR-code bij de foto scant, kun je het persoonlijke verhaal van de geportretteerde horen. Dat raakt je echt. Het is heel intens. Een vluchteling is méér dan alleen een vluchteling."

Ook voor Dana Levchenko is het een bijzondere dag. Een paar dagen na de Russische invasie verliet ze met haar zoon haar thuisstad Tsjernihiv, nadat haar vriend Sander de Vries haar kwam halen. Met z'n drieën reisden ze terug naar Arnhem, waar Dana inmiddels haar plek heeft gevonden. Toch is deze vrijdag voor haar een moeilijke dag. "We waren er al een tijdje mee bezig dat deze dag eraan zou komen", bevestigt Sander. "Dit is een soort remembrance day voor iedereen in Oekraïne, een erg emotionele dag."

Sander, Dana en Dana's zoon zoeken deze vrijdag wat afleiding van de beladen datum. Volgens de Arnhemmer gaat het inmiddels wel goed met zijn vriendin. "Ze functioneert goed, heeft een baan gevonden in Arnhem. Ze zit natuurlijk nog met hart en ziel in Oekraïne, waar het nog altijd oorlog is. Die heeft zich inmiddels wel verplaatst van Tsjernihiv naar andere delen van het land. Sinds de zomer is er sprake van een soort luwte, waardoor Dana's gedachten over haar familie en vrienden wat tot rust zijn gekomen. Maar ze is nog wel bezorgd over ze."

Volgens Diana Tamliani wil niet iedere Oekraïense vluchteling praten over de situatie in het land van herkomst. "De meningen zijn heel verschillend. Het verdriet is er natuurlijk wel en inmiddels hebben velen het besef dat het langer gaat duren dan gedacht. Niemand durfde aanvankelijk vooruit te denken. Als ik iets voor ze wilde organiseren, zeiden sommige Oekraïners: daar zal ik niet bij zijn, want ik wil weer terug. Inmiddels beginnen velen te settelen, maar de pijn en het verlies zijn niet uitwisbaar. Die blijven. Sommigen willen ook niet meer terug, want ze hebben niets om naar terug te gaan."

Dana is al enkele keren teruggereisd naar Oekraïne om haar moeder en vrienden te bezoeken. "Dat waren korte bezoeken van ongeveer een week", zegt Sander. "Het contact blijft daardoor levendig. Het is op zulke momenten wel erg moeilijk om te zien dat Tsjernihiv zo geraakt is. Een iconisch hotel in de stad is bijvoorbeeld totaal vernietigd. Dat is een wond voor de mensen die er nog wonen, en voor Dana."