Stedendriehoek / Achterhoek
Met dit zwaard heeft de beul van Zutphen misdadigers onthoofd
ZUTPHEN - De Ridders van Gelre snuffelen graag rond in Gelderse musea, want daar kun je de geschiedenis nog echt áánraken. Ze vinden er unieke voorwerpen die ons meevoeren naar het rijke verleden van Gelderland. Vandaag bekijkt Ridder Bas beulszwaarden, boeien en brandmerken.
In het Stedelijk Museum Zutphen liggen beulszwaarden, brandmerken en boeien uit de zestiende eeuw. Ze komen uit het archief van de Zutphense rechtbank en zijn gebruikt door de Zutphense scherprechters (beulen). Rond 1900 zijn ze geschonken aan het museum, omdat ze niet meer nodig waren. Dertig jaar eerder, in 1870, was in Nederland namelijk de doodstraf in vredestijd afgeschaft.
Brandmerken goedkoper dan onthoofden
Ophanging, onthoofding, verbranding, radbraken, verwurging en verdrinking, het waren vroeger hele gangbare straffen voor misdadigers. En om die straffen uit te voeren, kon je als stad een scherprechter (beul) inhuren. In het Gelders Archief ligt een prijslijst van een scherprechter waarin te lezen staat dat verminkingen, zoals brandmerken of een 'oor afhouwen’ stukken goedkoper was dan doodstraffen.
Het duurste was het vierendelen van een veroordeelde. Daarvoor rekende de beul maar liefst 90 gulden (dat is omgerekend nu zo'n 1.000 euro). En ook onthoofding werd gezien als luxe straf voor mensen van aanzien. Want dat was de minst pijnlijke dood, als het tenminste werd uitgevoerd door een kundige scherprechter, met een goed geslepen beulszwaard.
Zutphen had als één van de weinige Gelderse steden zijn eigen schepenbank, die recht mocht spreken. En sinds 1464 had de stad ook een eigen scherprechter (beul) in dienst. Die moest de opgelegde lijf-, schand- en doodstraffen uitvoeren en had ook de taak om verdachten te folteren tot een bekentenis.
De beul van Zutphen
Een van de meest opvallende beulen in Zutphen was Anna Catharina Snijder, die hier tussen 1754 en 1776 scherprechter was. Zij was de weduwe van de vorige Zutphense scherprechter en na zijn overlijden nam zij zijn baan over. Anna Catharina stamde uit een familie van beulen, al haar voorouders waren ook scherprechters geweest. Zelfs haar oma, die de beul van Kampen was geweest.
Anna Catharina ontving tot aan haar dood in 1803 een scherprechters salaris van 111 gulden per jaar, zo blijkt uit de Zutphense stadsrekeningen. Maar ze heeft in die 27 jaar nooit een doodstraf voltrokken. Maar voor haar tijd zijn de zwaarden in het Stedelijk Museum zeker gebruikt voor onthoofdingen. Gelukkig vaardigen de Zutphense rechters tegenwoordig heel wat mildere straffen uit.
Ridder Bas bekijkt de beulszwaarden in het Stedelijk Museum Zutphen:
Met dit zwaard zijn misdadigers onthoofd
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. We brengen het laatste nieuws over de Gelderse historie en organiseren elke zaterdagochtend een exclusieve rondleiding voor onze volgers op bijzondere locaties. En heb je het stripboek Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom al in de boekenkast? Volg ons op: Facebook, Instagram, Twitter, Televisie, Radio, YouTube en Web.
