Arnhem en omstreken / Noord-Veluwe

Vondsten Veluws onderduikershol naar museum

ARNHEM - Resten van een boek, een carbidlamp en een scheermes. Ze vertellen meer over hoe het leven moet zijn geweest in het onderduikershol op de Noord-Veluwe dat vorig jaar na 78 jaar werd ontdekt. In de Tweede Wereldoorlog leefde de toen 5-jarige Jits van Straten uit Bennekom samen met zijn vader ongeveer een half jaar in het hol. Het lag verscholen in de Veluwse bossen. Vanaf april is er een tentoonstelling in Kasteel Cannenburgh in Vaassen.
Toen archeologen afgelopen april het hol laagje voor laagje blootlegden, keek de inmiddels 84-jarige Jits van Straten samen met zijn vrouw vanaf een klapstoeltje toe. Veel herinneringen aan de tijd dat hij hier als Joods jochie moest onderduiken voor de Duitse bezetter heeft hij niet.
De vondsten die tijdens de opgraving naar boven kwamen, zijn het afgelopen jaar uitgebreid onderzocht door studenten van de Hogeschool Saxion in Deventer. In het onderduikershol heeft brand gewoed, er was licht en vermoedelijk hadden de bewoners de beschikking over een fiets.
Samen met studenten Mireille Hogenboom en Myrthe Volkers bezoekt BuitenGewoon-verslaggever Laurens Tijink de plek waar Jits en zijn vader in de oorlog zaten ondergedoken.

Leefgebied wild zwijn

Als het drietal na een wandeling van een half uurtje op de locatie aankomt, neemt een wild zwijn de benen. Het varken lag te rusten onder een struik, pal naast de plek van het voormalige onderduikershol. De contouren van de ondergrondse hut zijn nog duidelijk te zien. De archeologen concluderen dat het hol ongeveer vier bij vier meter groot moet zijn geweest. Er zijn resten van een kacheltje gevonden en op de zanderige bodem lag in de oorlog een houten vloer. Om het hol, voor zover mogelijk, schoon te houden gebruikten de onderduikers een rolveger.
Zo zag het onderduikershol er waarschijnlijk van binnen uit. Rechts in de hoek waren twee bedden boven elkaar gemaakt. Jits sliep in het bovenste bed. Omdat er geen matrassen waren, sliepen Jits en zijn vader op stro (zie foto).
Zo zou het onderduikershol er van binnen uit hebben gezien.
Zo zou het onderduikershol er van binnen uit hebben gezien. © Hogeschool Saxion

Brand

Uit het onderzoek van Hogeschool Saxion blijkt dat er brand heeft gewoed in het hol. De studenten hoopten de oorzaak van die brand te achterhalen, maar dat is niet gelukt. Ook is niet duidelijk of Jits en zijn vader het hol nog bewoonden toen er brand uitbrak.
Meer succes hadden de studenten met onderzoek naar andere vondsten, zoals de resten van een boek dat de archeologen hebben opgegraven...

Meerdere holen in de buurt

In de buurt van het onderduikershol op de Veluwe bevonden zich vermoedelijk ook andere holen. Dat blijkt onder meer uit de verhalen van Jits, die zich herinnert dat ze soms bij andere onderduikers gingen eten. Tussen de vondsten zitten ook medicijnflesjes.
Die zeggen iets over de zware leefomstandigheden, concluderen de onderzoekers...

Tentoonstelling in Cannenburgh

Begin april opent in Kasteel Cannenburgh in Vaassen een tentoonstelling over het onderduikershol. Daar worden de vondsten getoond en is te bekijken hoe de onderduikplek er in de Tweede Wereldoorlog uit moet hebben gezien. De onderzoekers willen zo een beeld schetsen van het leven van Jits en zijn vader terwijl ze onderdoken in het bos op de Veluwe.
Van Straten is blij met de tentoonstelling, zeker nu uit onderzoek blijkt dat steeds meer mensen geloven dat de Holocaust een mythe was. "Dit verhaal bewijst het tegendeel van die ontkenning", aldus Van Straten. Zowel zijn vader als moeder hebben de oorlog niet overleefd.