Frauderen bij je theorie-examen? Zo probeert CBR dat te voorkomen

In Arnhem pakte de politie deze week een fraudeur op die bij een theorie-examen een spiekvest compleet met camera droeg. Het CBR maakt het fraudeurs zo moeilijk mogelijk, zegt woordvoerder Nanda Troost: "In de examenruimte zitten deelnemers bij elkaar die niet dezelfde vragen krijgen en we nemen ook tegelijkertijd verschillende examens af, zoals voor gevaarlijke stoffen of voor een vrachtwagen. Die vragen zijn sowieso verschillend."

Voordat examenkandidaten aan hun toets beginnen, volgen zij een heel traject. "Je moet alles in een kluisje doen, zoals je jas, portemonnee, mobiele telefoon en horloge", zegt een voor zijn werk veelvuldig deelnemer aan verkeersexamens tegen Omroep Gelderland. "Scanners heb ik nog nooit gezien, maar die zijn misschien verborgen. Ze vragen bij de balie of je zakken leeg zijn en dat is het. Ze lopen verder regelmatig een rondje achter je langs en er hangt bij elke tafel een camera. Midden voor je neus. In de examenruimte krijg je kladpapier en een pen, dat moet je allemaal weer inleveren als je de ruimte uitgaat. Daar controleren ze wel op."

Fouilleren gebeurt niet, want dat mag het CBR niet, zegt Troost. "Daarom hebben we scanners." Hoe en hoe vaak die worden gebruikt, zegt ze niet.

Het CBR controleert of degene die examen doet, ook is wie hij of zij zegt te zijn. Aanmelden moet via DigiD. Zonder geldig identiteitsbewijs kom je de examenruimte niet in. In die zaal mag je alleen je identiteitsbewijs bij je hebben. Spullen die niet mee mogen de zaal in, moeten dus van tevoren in een kluis.

De fraudeur met het spiekvest is niet de eerste en zal ook niet de laatste zijn. Voor sommigen is bedrog met examens een verdienmodel. In Groot-Brittannië liep een vrouw van 29 tegen de lamp. Ze had van 2018 tot 2020 150 keer rijexamen afgelegd voor anderen die de Engelse taal niet machtig waren. Het ging om zowel theorie- als praktijkexamens. Eerder dit jaar hoorde ze haar straf: acht maanden cel.

Medewerkers worden getraind op 'documentherkenning' en op 'look-a-likes'. In zijn recentste fraudedossier schrijft het CBR: "Elk jaar ontwikkelen we honderden nieuwe examenvragen die aan strenge eisen voldoen. Daarnaast zijn we gebruik gaan maken van bewegende beelden en hebben we nieuwe typen vragen geïntroduceerd. Hiermee wordt ongewenste voorspelbaarheid en het bekend raken van de theorievragen nog beter tegengegaan."

Het CBR doet bij vermoedens van fraude altijd aangifte bij de politie. In 2020 gebeurde dat tien keer; in één geval ging het om voorzegfraude dan wel een opname, drie keer stuitten medewerkers op een look-a-like, in twee gevallen betrof het een vervalst examencertificaat en vier keer werd gespiekt.

In maart, mei en december 2019 werden er fraudeurs tot een celstraf en een taakstraf veroordeeld. Ook zijn de verdachten veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding aan het CBR.

Klassikale examens bestaan sinds het najaar van 2014 niet meer en zijn vervangen door individuele toetsen achter de computer. Wie al een rijbewijs heeft, kan geen theorie-examens afleggen. Het reserveringssysteem blokkeert dat. Datzelfde systeem houdt ook bij hoe vaak iemand examen doet. Kandidaten die opvallen door vele deelnames mogen uiteindelijk niet meer komen, als een goed gesprek met die persoon daarvoor aanleiding geeft.