Gelderse Vallei / Noord-Veluwe

'Veel boeren zijn er klaar mee', zelfs deskundigen kunnen beleid niet uitleggen

Addy Ruitenbeek hoopt op duidelijkheid van de overheid.
Addy Ruitenbeek hoopt op duidelijkheid van de overheid. © Omroep Gelderland
HARSKAMP - Duidelijkheid, dat is wat agrarisch adviseur Addy Ruitenbeek het liefst aan zijn klanten wil geven, maar dat is in stikstofjaar 2022 amper gelukt. "Op dit moment is niet helder wat de regelgeving is en hoe het kabinet hun wensen gaat uitwerken. Dat zorgt al maanden voor heel veel onzekerheid. Er moet regie en beleid komen van de overheid."
2022 was een druk jaar voor agrarisch adviseurs. "Er speelt ontzettend veel in het buitengebied. Dat deed het al voor dit jaar, maar nu het kabinet haar stikstofplannen aan het uitrollen is, komt er nog veel meer bij", legt Ruitenbeek uit. De Harskamper staat tientallen boeren in onder meer de Gelderse Vallei bij.
Vooral onzekerheid maakt Ruitenbeeks werk dit jaar extra ingewikkeld. "We hebben geen idee waar Den Haag precies naar toe wil met de plannen. De term piekbelaster is geïntroduceerd, maar wat het precies inhoudt, ik weet het niet. En dat moet ik ook aan mijn klanten vertellen, terwijl je die nu juist in deze moeilijke tijd aan de hand wilt nemen om goed advies te geven."

'Klaar mee'

Ruitenbeek ziet het als een gemiste kans van de overheid. "Er zijn namelijk veel bedrijven die mogelijk willen stoppen. Bij mij staan er tientallen in wacht, die ik op dit moment niet kan helpen. Mochten zij weten waar ze aan toe zijn, dan heb je alweer een nieuwe stap in het stikstofdossier gezet.
Voor veel agrariërs kan een opkoopregeling namelijk aantrekkelijk zijn. "Sommige bedrijven hebben geen opvolgers of willen wel een paar jaar eerder stoppen. Dan heb je nog de hoge gasprijzen, dierenwelzijnseisen die steeds strenger worden en vogelgriep. Er is echt een behoorlijk groep die zegt: 'Als we fatsoenlijk kunnen stoppen en het past, dan doen we het.' Die zijn er platgezegd klaar mee."

Gedwongen uitkoop

Hoe meer boeren vrijwillig willen stoppen, hoe beter het is om de stikstofdoelen te halen. In januari wil het kabinet de voorwaarden van de stoppersregeling bekend maken. In het najaar moet duidelijk zijn of er genoeg animo is en of de stikstofdoelen gehaald kunnen worden. Anders gaat de regering mogelijk over op gedwongen uitkoop.
Volgens Ruitenbeek is het tempo te traag. "Het ligt allemaal te lang stil. Als het kabinet in dit tempo doorgaat, gaan ze de doelen zeker niet halen. In januari moet er echt duidelijkheid komen, anders worden de doelen hoe dan ook niet gehaald."
Gedwongen uitkoop is sowieso iets waar het kabinet niet aan moet beginnen, vindt Ruitenbeek. "Dat zijn zulke lange trajecten, daar wil je echt niet ingaan. Er zijn zoveel bedrijven die best in gesprek willen. Als je die opkoopt, kom je alweer dichtbij het halen van de stikstofdoelen. Maar dan moet je elkaar wel weten te vinden."

Schiphol en Rijkswaterstaat

Wat ook nog meespeelt is de opkoop van de stikstofrechten van boerenbedrijven door Schiphol en Rijkswaterstaat. Ruitenbeek speelt daar een rol in, door zich als stikstofmakelaar op te stellen. Op het handelen van Schiphol en Rijkswaterstaat komt veel kritiek, onder meer van de Gelderse politiek.
"In aantal transacties is het niet zo schokkend als in de pers gesuggereerd wordt", zegt Ruitenbeek daarover. "Maar het is toch een vorm van vrijwillige opkoop. Het biedt datgene dat de boer graag wil: namelijk duidelijkheid. Dan kan hij verder."

Helpt handel de natuur?

Een kritiekpunt is dat de stikstofrechten van agrariërs daarna ingezet worden voor de aanleg van snelwegen, in het geval van Rijkswaterstaat, en het mogelijk maken van meer vliegbewegingen, als je het hebt over Schiphol. De handel lost voor de natuur niet veel op, het stikstofgebruik verplaatst wordt.
"Dat is niet helemaal waar", zegt Ruitenbeek. "Bij iedere transactie is het zo geregeld dat dertig procent van de stikstofruimte komt te vervallen. Dat is afroming. En dat gaat naar de natuur."
Het kan zijn dat stikstofvergunningen niet helemaal werden gebruikt. Die ‘slapende’ stikstofrechten worden nu ook verkocht, waardoor de stikstofuitstoot mogelijk juist toeneemt, zeggen critici. "Dat lijkt mij sterk", vertelt Ruitenbeek. "Bij stikstof die wordt ingezet voor doelen buiten de landbouw, gaat het om feitelijk benutte stikstof. Daar zou je niet mee kunnen sjoemelen."