Achterhoek / Noord-Veluwe

Ga jij nog naar de nachtmis? Of kijk je liever naar Robert ten Brink?

Kinderen steken een kaarsje aan tijdens een kerstviering.
Kinderen steken een kaarsje aan tijdens een kerstviering. © ANP
DOESBURG - Wordt het de nachtmis of de All You Need Is Love-kerstspecial van Robert ten Brink? Na twee kerstvieringen via livestreams ontvangen de kerken eindelijk weer bezoekers voor de kerstviering. Maar wie komt er opdagen?
"Of de kerken vol zullen zitten is maar zeer de vraag", betoogt theoloog Peter Nissen, emeritus hoogleraar aan de Radboud Universiteit. "Na corona is gemiddeld een kwart van de kerkgangers afgehaakt. Dat verschilt per genootschap."
Nissen denkt dat ouderen dit weekend voorzichtig zijn en grote groepen zullen mijden, ook vanwege de griep die rondgaat. Minder kerkbezoekers dus. Bovendien stelt de kerkhistoricus: "In coronatijd hebben gelovigen het volgen van kerkdiensten via internetstreamen ontdekt."
"Ik heb geen idee hoeveel mensen er komen", reageert pastoraal werker Maarten Smits die op kerstavond voorgaat in de Sint Willibrorduskerk in Doesburg. "Honderdvijftig mensen? Tweehonderd? Ik weet het echt niet."
Kerstmis is volgens Smits samen met een uitvaart voor steeds meer mensen het enige moment dat ze in de kerk komen. "Dat is gewoon zo, dat is helemaal niet erg."
De mensen komen ook voor de sfeer
Maarten Smits, Sint Willibrordusparochie
Wat gaat Smits de kerkgangers op kerstavond vertellen? De kerstpreek is strikt genomen niet anders dan andere preken, zegt de pastoraal werker. "Maar ik ben er wel langer mee bezig. Het kerstverhaal is natuurlijk wel bekend. De mensen komen ook voor de sfeer. Het koor zingt en je doet voor deze dienst iets beter je best."
Het is een moeilijk jaar geweest voor vrijwel iedereen, zegt Smits. "Ik ga alle gebeurtenissen niet een voor een afvinken, maar ik ontkom er niet aan om stil te staan bij de oorlog in Oekraïne, de prijsstijgingen en de natuurrampen als gevolg van de klimaatverandering."
De Nijmeegse oud-hoogleraar theologie Peter Nissen.
De Nijmeegse oud-hoogleraar theologie Peter Nissen. © Omroep Gelderland

'Band is sterk op de Veluwe'

Hoe kleiner het genootschap, hoe trouwer de kerkganger. "Bij kleine orthodoxe kerken op de Veluwe en in de bijbelgordel is de sociale band sterk", vervolgt kerkhistoricus Nissen, die dit jaar terugkeerde bij de Rooms-Katholieke Kerk na zeven jaar remonstrants predikantschap. "Bij de grote volkskerken als de Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk zie je een daling van het kerkbezoek. Was het vroeger vanzelfsprekend dat je naar de kerk ging, nu is het vanzelfsprekend om thuis te blijven."
Toch heeft het kerstfeest iets speciaals, stelt Nissen. "Dat heeft te maken met nostalgie, jeugdherinneringen, de tijd van het jaar. Mensen hebben behoefte om samen te zijn. Maar dan vooral met familie."
Dominee Jan Bernard ten Hove werd in juni van dit jaar bevestigd als predikant in Nijkerk. Hij gaat op eerste kerstdag voor in de Opstandingskerk. "De kerstdienst is altijd meer dan een gewone dienst", zegt Ten Hove die eerder predikant was in onder meer Veenendaal en Katwijk.
Er groeien generaties op die nog nooit naar de kerk zijn geweest
predikant Jan Bernard ten Hove
"Toen ik begon kwamen heel veel mensen naar de kerk en ook vaker, maar die massaliteit is er niet meer. Er groeien generaties op die nog nooit naar de kerk zijn geweest. Wie minder vaak naar de kerk komt maar wel naar de kerstdiensten, doet dat, denk ik, uit nostalgie maar ook in het besef dat het kerstfeest wordt gevierd."
Op kerstavond ligt bij de Hervormde Kerk meer de nadruk op de kerstliederen, terwijl op kerstochtend volgens Ten Hove 'de preek centraler staat'. "Het gaat dan om de betekenis van het kerstfeest, het duidelijk maken van de geboorte van het kerstkind."

Lekker liedjes zingen mag ook

Het is de eerste normale kerstdienst sinds de uitbraak van corona. De predikant: "Vorig jaar mocht de dienst ook, maar met veel minder mensen. De coronatijd heeft er ingehakt bij de gemeente, want twee jaar met zulke beperkingen in het samenkomen was erg vervelend. Mensen moesten thuis de dienst volgen en dat was een tijd dat je makkelijker afhaakte. Ik voel me blij en dankbaar dat we weer ‘gewoon’ met elkaar naar de kerk kunnen."
De ene kerstdienst is de andere niet, vindt pastoraal werker Smits. "Woensdag had ik een dienst in een zorgcentrum in Westervoort en toen hebben we veertig bewoners lekker kerstliedjes laten zingen."