Stedendriehoek / Achterhoek

IJspret op bevroren IJssel, dat waren nog eens tijden

Ridder Bas bewondert 'Zicht op Zutphen'
Ridder Bas bewondert 'Zicht op Zutphen' © Omroep Gelderland
ZUTPHEN - De Ridders van Gelre snuffelen graag rond in Gelderse musea, want daar kun je de geschiedenis nog echt aanraken. Ze vinden er unieke voorwerpen die ons meevoeren naar het rijke verleden van Gelderland. Woensdag heeft Ridder Bas een ijskoud zicht op Zutphen.
Op oudejaarsdag 2022 werd een weerrecord gebroken, nog nooit eerder was het zó warm in december! De temperatuur steeg in De Bilt tot maar liefst 14,5 graden. Dat was in de zeventiende eeuw wel anders, zo is te zien op dit schitterende wintertafereel in het Stedelijk Museum Zutphen.
Het schilderij heet Gezicht op Zutphen en is rond 1665 gemaakt door Barent Avercamp, de neef en waarschijnlijk ook een leerling van de beroemde zeventiende-eeuwse schilder van winterlandschappen Hendrick Avercamp. Maar ook neef Barent draaide zijn hand niet om voor een typisch Nederlands winterlandschap, en dan nog wel in Zutphen. Barent woonde daar tien jaar lang en hij kende de stad goed, zo is te zien op zijn schilderij.
De skyline van Zutphen is nog goed herkenbaar
De skyline van Zutphen is nog goed herkenbaar © Omroep Gelderland

Een gezellig winters tafereeltje

We zien de IJssel met op de achtergrond het stadsgezicht van Zutphen, gezien vanaf de wijk De Hoven. In de achtergrond zijn de torens van Zutphen goed herkenbaar: de Nieuwstadskerk, het Wijnhuis en de machtige Sint Walburgiskerk die overal bovenuit torent.
Zelfs de Drogenapstoren is in de verte te ontwaren. Alleen de Zutphense watertoren staat er niet op, die is pas in 1927 gebouwd. En ook de witte negentiende-eeuwse gevels op de IJsselkade ontbreken vanzelfsprekend op dit schilderij.
Op de voorgrond zien we dik geklede mensen in fluwelen mantels, afgezet met bont en er staat een jager met een berenmuts, hij heeft een visotter geschoten. En verder zijn er natuurlijk schaatsers, mensen die ijssleeën en ijscolf spelen, een populaire sport van de Middeleeuwen tot en met de Gouden Eeuw. Het is een gezellig winters tafereeltje, al met al.
IJscolf was een populaire sport van de Middeleeuwen tot en met de Gouden Eeuw
IJscolf was een populaire sport van de Middeleeuwen tot en met de Gouden Eeuw © Omroep Gelderland

Kleine ijstijd

Maar wacht eens even, schaatsen op de IJssel? Dan moet het wel heel koud zijn geweest in 1665. Dat klopt, want in die periode beleefde West-Europa het dieptepunt van de Kleine IJstijd, met buitengewoon barre en strenge winters.
Het is dan ook geen toeval dat het wintertafereel in die tijd opkwam als een heel nieuw genre in de Nederlandse schilderkunst. Tweehonderd jaar eerder hadden de Nijmeegse gebroeders Van Lymborch natuurlijk al wel eens een winterse scène geschilderd in het getijdenboek van de hertog van Berry. En ook daarna komt er af en toe wel eens een winters gezicht voorbij in de miniatuurkunst, maar het echte winter-schilderen begon in de zestiende eeuw in de Zuidelijke Nederlanden met Pieter Brueghel de Oude. Hij schilderde vanaf 1565 een aantal iconische wintertaferelen.
Hendrick Avercamp introduceerde het thema later in de Noordelijke Nederlanden en zijn neef Barent schilderde in 1665 dus deze bevroren IJssel bij Zutphen.
Ridder Bas bewondert Zicht op Zutphen:
Ridder Bas bewondert 'Zicht op Zutphen'
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. We brengen het laatste nieuws over de Gelderse historie en organiseren elke zaterdagochtend een exclusieve rondleiding voor onze volgers op bijzondere locaties. En heb je het stripboek Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom al in de boekenkast? Volg ons op: Facebook, Instagram, Twitter, Televisie, Radio, YouTube en Web.