Dit is wat een groep Achterhoekers in 1847 overkwam

175 jaar geleden stapten 154 Nederlandse migranten, onder wie 94 kinderen op het stoomschip Phoenix voor de laatste etappe van een maandenlange reis naar Wisconsin in Amerika. In totaal zijn ongeveer 250 tot 300 mensen aan boord op een schip dat eigenlijk bestemd is voor vrachtvervoer.

Dat is niet wat een groep Achterhoekers is verteld, zo blijkt uit een parlementair onderzoek uit 1847 van de staat New York naar fraude met emigranten. Bert Wagendorp, auteur van het boek Phoenix: de memoires van Abel Sikkink, wijst podcastmaker Joske Meerdink op deze documenten. De Nederlands sprekende Eli van Valkenburgh vertelt onder ede dat hij hoort van de Hollandse emigranten dat hen iets heel anders is beloofd. De groep betaalt 155 dollar aan een zekere Isaac Vanderpoel (agent van de Holland Emigrant Association) die hen belooft dat ze op een riant schip komen.

In plaats daarvan komen ze aan boord van het veel te zwaar beladen vrachtschip Phoenix. Er is geen ruimte om te koken of om zich terug te trekken. Eli ziet het met eigen ogen als hij vlak voor vertrek van de Phoenix op het schip rondkijkt.

"Het schip zat zo vol met vracht dat alleen op het dek ruimte was voor de passagiers. De overdekte passagiershut is voor hen verboden terrein. Ze moeten beschutting vinden onder een dakje op palen, zonder beschutting aan de zijkanten."

Dat 155 dollar een exorbitant bedrag is, blijkt eveneens uit de verklaring van Eli van Valkenburgh. Er waren daar talloze stoomboten beschikbaar waarmee de reis naar Sheboygan gemaakt had kunnen worden, voor een prijs van twee dollar per persoon. De meeste landverhuizers wisten dat niet en dachten dat ze geen andere keus hadden dan de Phoenix.

De emigranten voelen zich beduveld en eisen tevergeefs hun geld terug van Vanderpoel. Zonder het te weten nemen 15 Achterhoekers misschien wel de belangrijkste beslissing van hun leven. Zij besluiten hun verlies te nemen, ze stappen niet op de Phoenix te stappen, maar blijven in Buffalo.

De meeste emigranten besluiten dus om toch met de Phoenix te reizen. Op 20 november 1847 vliegt het schip in brand, zo'n twintig kilometer vanaf de haven. Van de 250 tot 300 opvarenden komen 154 Nederlandse migranten om, onder wie 94 kinderen. Van de 43 overlevenden komen tien passagiers uit Winterswijk.

Tot voor kort was er praktisch niets meer van de Phoenix terug te vinden. Dankzij de aanhoudendheid van podcastmaker Joske Meerdink uit Winterswijk is de schoorsteen van de Phoenix onlangs op de bodem van Lake Michigan gevonden.

Een psalmenboekje dat na de ramp aanspoelt is een van de weinige tastbare zaken die herinnert aan de ramp met de Phoenix. Familieleden die de ramp hebben overleefd, hebben het psalmenboekje teruggevonden. Het boekje wordt gekoesterd door de zussen Kim en Rebecca Foster, nazaten van Johanna Oonk uit Winterswijk, die de ramp overleefde. Het boek wordt al generaties van moeder op dochter doorgegeven.

Zie ook: alles over de Phoenix-podcast