Arnhem en omstreken / Gelderse Vallei

Kunnen we samenleven met de wolf? Deze experts zeggen van wel

Een foto van een wolf ter illustratie.
Een foto van een wolf ter illustratie. © Christel Sagniez - Pixabay
ARNHEM - De wolf heeft Nederland uitgekozen als leefgebied en lijkt een blijvertje te zijn. Juridisch gezien is het een zwaar beschermd dier. En afschieten is volgens experts dweilen met de kraan open omdat er altijd nieuwe wolven ons land binnentrekken. Hoe kunnen mensen en wolven op een duurzame manier samenleven? Twee experts geven tips.
"Als we duurzaam willen samenleven met de wolf zijn twee dingen van wezenlijk belang: "ecologische draagkracht en maatschappelijk draagvlak voor de wolf. Die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden", stelt roofdierdeskundige Erwin van Maanen. "We moeten wolven zo veel mogelijk ontmoedigen om op vee te jagen met behulp van beproefde methoden en blijven werken aan nieuwe technieken. Daarnaast moeten we leren om ons verlies te kunnen nemen, waar de wolf aan de andere kant een positieve boost geeft aan onze biodiversiteit en ecosysteem. En wij moeten ons realiseren dat onze acties bedoeld of onbedoeld consequenties hebben.”
Erwin van Maanen onderzoekt als ecoloog en roofdierdeskundige al zo’n dertig jaar de relatie tussen mensen en roofdieren over de hele wereld. Martin Drenthen is milieufilosoof en hoofddocent filosofie aan de Radboud Universiteit.

Tip 1: ‘Stop met het voeren van dieren in wolvengebied’

“Zodra wolven mensen gaan associëren met voedsel dan krijg je gevaarlijke situaties”, stelt Van Maanen. “De tamme wolf op de Hoge Veluwe vertoont onnatuurlijk gedrag, omdat hij mensen associeert met voedsel en niet meer als gevaarlijke indringers binnen het leef- of kerngebied. Een wilde wolf is instinctief bijna doodsbang voor mensen."
Volgens milieufilosoof Martin Drenthen moeten fotografen zich dit ook aantrekken. “Er zijn fotografen die dieren lokken door bewust voedsel neer te leggen. Ik weet dat professionele natuurfotografen daar hun neus voor ophalen. Als natuurfotograaf hoort het er juist bij dat het moeilijk is om een dier in beeld te brengen. Het is een erecode dat je niet valsspeelt. Gesprekken over zulke erecodes moeten veel nadrukkelijker worden gevoerd.”
Martin Drenthen, milieufilosoof Radboud Universiteit
Martin Drenthen, milieufilosoof Radboud Universiteit © Omroep Gelderland
Wanneer mensen toch voedsel laten rondslingeren dan oppert Drenthen dat er hoge boetes zouden moeten volgen. “Dat doen ze nu al in Amerikaanse nationale parken. Daar krijg je duizenden dollars boete als je voedsel onbeheerd achterlaat, ook op de camping. Zo willen ze voorkomen dat wilde dieren mensen gaan associëren met voedsel, en vervolgens moeten worden afgeschoten: ‘A fed bear is a dead bear’. Als de Nederlandse overheid dit doorvoert moeten ze overigens wel goede toelichting geven waarom ze dat doen."

Tip 2: ‘Laat wolven met rust’

“Als je wilt dat wolven schuw blijven voor mensen dan moet je menselijke invloed zo veel mogelijk weghalen uit het kerngebied van een wolf”, benadrukt Van Maanen. “Op de Hoge Veluwe is het ontzettend druk op het pad dat dwars door het kerngebied van de wolf loopt. Er is daardoor een continue 'indringing’ van recreanten, Daar zie je kinderen fietsen. Er zijn picknickplaatsen. Mensen met hoge nood plassen er in het wild, herten en zwijnen worden er gevoerd. Mensen laten wellicht een patatzakje vallen, dan krijg je de 'patatwolf' die de mens associeert met voedsel. Dat moet je niet willen.”
De milieufilosoof wijst erop dat mensen zich moeten houden aan de regel dat rustgebieden verboden toegang zijn. “De doodgereden wolf tussen Arnhem en Ede is hoogstwaarschijnlijk gestoord door mensen die in het verboden rustgebied liepen. Blijf daarom op de paden en houd je hond in wolvengebied aangelijnd. Realiseer je dat samenleven met wilde dieren alleen mogelijk is wanneer we dieren de mogelijkheid geven om contact met ons te vermijden."

Tip 3: ‘Reageer adequaat bij probleemwolven’

Het Nationaal Park de Hoge Veluwe krijgt van de twee deskundigen en het Large Carnivore Initiative for Europe een veeg uit de pan. “Er waren zo veel signalen dat de wolf op de Hoge Veluwe gewend raakte aan mensen”, stelt Van Maanen. “De Hoge Veluwe heeft veel te laat gehandeld. De wolven zijn hier al sinds 2018 en men had geen afschot mogen neerleggen. Ook hadden ze de interactie tussen recreanten en wolven moeten indammen. Dat is geldend beleid in Noord-Amerika."
Het is volgens Van Maanen daarom nog maar de vraag of het verjagen van de tamme wolf met paintballkogels gaat werken. "Paintballen zorgt wellicht ook voor associatie, namelijk een negatieve ervaring op die plek. Die associatie verdwijnt waarschijnlijk wanneer de wolf wegtrekt uit het park. Maar we hebben geen idee hoe de wolf zich vervolgens buiten de Hoge Veluwe gedraagt."

Tip 4: ‘Neem proactief wolvenbeschermende maatregelen’

"In organisatorisch, technologisch en strategisch opzicht zijn er onvoldoende en te weinig beschermde maatregelen genomen", stelt Van Maanen. "Dat komt met name door het wantrouwen tussen de beleidsverantwoordelijke overheid en de agrariërs die verantwoordelijk zijn voor het welzijn van hun vee. Die interactie staat door de polarisatie op losse schroeven."
Erwin van Maanen, roofdierdeskundige EcoNatura
Erwin van Maanen, roofdierdeskundige EcoNatura © Omroep Gelderland
Een wolvenwerend elektrisch hekwerk dat robuust genoeg is, houdt volgens de roofdierexpert de meeste wolven tegen. “Net als mensen hebben wolven ook verschillende karakters. Dus waar je brutale mensen hebt, daar heb je ook brutale wolven. Door die karakterverschillen zullen er altijd wolven zijn die alsnog binnen de heining proberen te komen door de zwakheid in het systeem te zoeken. Ze kunnen heel goed springen, klimmen en ergens onderdoor kruipen.”
Van Maanen wijst daarom op ‘fladry’ als alternatief beschermingssysteem. “Dat is een elektrisch draad met linten tot aan de grond. Wolven zijn heel bang voor die bewegende vlaggetjes. In Noord-Amerika, Frankrijk en Zwitserland hebben ze hier goede ervaringen mee. Het is ook veel makkelijker op te zetten dan een hekwerk. Maar je moet wel zorgen dat de linten niet te hoog boven de grond hangen, want anders kruipt de wolf er alsnog onderdoor.”
Een alternatief wolvenbeschermingssysteem
Een alternatief wolvenbeschermingssysteem © Erwin van Maanen
Volgens de roofdierdeskundige gebruikten onze voorouders deze techniek ook al. “In West-Europa werden vroeger wapperende lakens of 'wolfspand' gebruikt om wolven op te jagen tijdens de wolvenjacht. Daarnaast hadden onze voorouders een soort omroepsysteem. Ze waarschuwden elkaar al roepend dat er een wolf in de buurt was. Wellicht moeten we nu ook toe naar een soort 'Amber-alert' maar dan voor wolven."
Het is volgens Van Maanen ontzettend belangrijk dat er wordt samengewerkt: "We moeten samen zoeken naar oplossingen en wederzijdse ondersteuning in predatie-preventie. Dat geldt ook voor het uit de wereld helpen van misvattingen rondom de wolf. Kijkend naar hoe andere landen hiermee omgaan. Over het algemeen zijn ze stoïcijnser dan wij."
Er leven momenteel zo’n zes à zeven wolvenroedels in Nederland. “Gemiddeld bestaat een roedel in het najaar wanneer de welpen er nog zijn uit zes wolven. Dus we hebben nu zo’n 36 à 42 wolven in Nederland, plus een aantal zwervende wolven die Nederland in- en uittrekken. Dat gaan we meer zien in het voorjaar wanneer jonge wolven wegtrekken van de roedel”, aldus roofdierdeskundige Van Maanen. Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging is wat specifieker: "Er zijn vier roedels, twee paren en drie solitaire territoriale wolven. Daarbij zijn in totaal 16 welpen geboren en nog wat jaarlingen van vorig jaar. Waarschijnlijk zijn er al wat welpen dood, waardoor de stand rond de dertig wolven zal liggen", beweert hij.

Tip 5: ‘Beperk het afschot van jagers’

Van Maanen: "Op de Noord-Veluwe hebben ze twee jaar terug enorm veel zwijnen afgeschoten. Dan ondermijn je als het ware de voedselbasis van de wolf, want de voedselbeschikbaarheid en vangbaarheid wordt minder. Doordat er minder voedsel in de natuur aanwezig is, kan de wolf daardoor eerder geneigd zijn om schapen of ander vee te pakken."

Tip 6: 'Afschot kan averechts werken'

De wolf is op Europees niveau zwaar beschermd en mag alleen in het alleruiterste geval worden afgeschoten, als alle andere middelen niet hebben gewerkt. Maar de roofdierdeskundige wijst erop dat wolven dan niet lukraak moeten worden afgeschoten. "Dat kan juist averechts werken, want daarmee doorbreek je de sociale structuur van de roedel. De kans is dan groot dat de roedel uit elkaar valt waardoor je dan juist meer jonge zwerfwolven krijgt. Op die manier heb je meer problemen en is het dweilen met de kraan open."

Tip 7: 'Realiseer jezelf wat natuur is'

"Realiseer je dat de natuur die we waarderen alleen kan bestaan wanneer we ook ruimte geven aan die dingen die we misschien minder leuk of prettig vinden", aldus de milieufilosoof. "Zonder rupsen geen vlinders."
De wolvendiscussie heeft afgelopen week ook minister Van der Wal bereikt. In een commissiedebat gaf ze aan dat de kwestie ingewikkeld is. Daarom wil ze eerst praten met de provincies en de Raad voor Dierenaangelegenheden. Zij hoopt dat de Raad kan bijdragen aan het publieke debat over hoe we moeten omgaan met de wolf. (bron: ANP)