'Zonder wasmachine geen vrouwenemancipatie', maar waarom?

"Geen enkel ander apparaat heeft zoveel voor vrouwen betekend", vervolgt de schrijfster, die ook al een plek in gedachten heeft voor het standbeeld: haar geboortestad Enschede. "Bij voormalige arbeiderswoningen rondom een voormalige fabriek, op een bescheiden plekje. Op een sokkel. Vrolijk en dankbaar. Ik zie het zo voor me!”

Van Bergen schreef een boek over de opkomst van huishoudelijke apparaten na de Tweede Wereldoorlog met de titel Een [ongewone] geschiedenis van doodgewone dingen. De wasautomaat is daarin de moeder van alle huishoudelijke apparaten. Met deze uitvinding kregen vrouwen meer tijd om zich ook met andere dingen bezig te houden en om te emanciperen.

"Wassen kostte in de naoorlogse jaren zo'n tweeënhalve dag. Eerst koken, dan in een deken, dan wassen, dan door een wringer en dan drogen", vertelde Van Bergen vrijdagavond in De Week van Gelderland.

Vroeger wisselde men minder vaak van kleding. Er werd minder snel wat schoons aangetrokken.

Van Bergen herinnert zich nog dat twee onderbroeken over elkaar dragen vroeger heel gewoon was. "Een binnenste, de blauwe, die werd soms gewisseld. De buitenste kon de hele week mee. Dus je zou zeggen er is minder te wassen, maar de gezinnen waren in de jaren vijftig groter. Dus de was doen was een zware klus. Er golden ook andere hygiëneregels, maar dat is door de wasmachine allemaal veranderd. Nu gaat iedere kledingstuk met een vlekje meteen in de wasmand, soms bij het overdrijven af."

Het kunstgebit bleek een luxeartikel, zelfs een huwelijkscadeau. Klinkt vast onsmakelijk maar vroeger kreeg je er vooral een stralende lach mee, blijkt uit het boek.

"In 1960 had een op de drie Nederlanders een kunstgebit. In de Biblebelt kwam het voor dat de vrouw voor het huwelijk alle tanden liet trekken voor een kunstgebit. Ze had dan een stralende lach en de bruidegom werd gevrijwaard voor onverwachte kosten aan de tandarts. Die was destijds erg duur. En de bruid had keurige tanden. Er waren veel technische ontwikkelingen op het gebied van mondhygiëne en het tanden poetsen begon in de jaren vijftig, dat was zelfs deftig. Dat we nu onze tanden en kiezen goed onderhouden, is heel gewoon. Beugels voor de jeugd, alles recht, al dan niet ondersteund met implantaten en klikgebitten."

Opvallend in het begin van de modernisering is het vooroordeel dat de stofzuiger een ‘luiewijvending’ is. In de polygoonvideo van de Huishoudbeurs in Amsterdam in 1953 zijn vrouwen wel gekapt en welgekleed met een kopje koffie en een drankje.

De bromfiets gaf de werkende man vooral vrijheid. Het was het vervoermiddel voor de individuele man, die verder van huis werkte en niet om de hoek in de fabriek. De voorloper van de auto, die later in de jaren zestig pas echt opkwam.

De geschiedenis van de gewone man of vrouw is herkenbaar in het boek. Onderwijs veranderde ook. Steeds meer jongeren leerden door. Aanvankelijk moesten ze noodgedwongen op hun veertiende aan het werk, om mee te verdienen aan het huishouden van het ouderlijk gezin. En dan later toch een studie oppakken. Soms met baan en opleiding om zich op te werken en dat ook succesvol te doen. Een heel belangrijke periode, omdat hele generaties zichzelf ontwikkelen. Vrouwen moesten vaak stoppen met werken als ze gingen trouwen, vooral in de ambtenarij. De mogelijkheid tot doorleren noemt Van Bergen het mooiste gevolg van de economische groei in de naoorlogse tijd.

Tegenwoordig is soms het omgekeerde gaande. Als de droger kapot gaat, wordt hij niet altijd niet vervangen en hangt de was weer aan de lijn. Vanwege duurzaamheid, een beetje net als vroeger, maar wel goed gedroogd door de centrifuge. Dat dan weer wel.

[storytelling:media:]

Zie ook: De uitzending van De Week van Gelderland