Beschermt de herhaalprik genoeg of kun je beter wachten op het nieuwste vaccin?

In de media verschenen vorige week berichten over herhaalprikken die niet (volledig) zouden werken tegen de huidige coronavariant (Omikron BA.5) die nu dominant is in Nederland. Arts microbioloog Bert Mulder van het CWZ gaf daarin aan niet te snappen dat "de meest kwetsbaren en ouderen nu niet gevaccineerd worden tegen de variant die nu circuleert."

Maar is die zorg terecht? Daarbij zoomen we eerst even uit en zetten we de feiten op een rij: zo zijn er begin september 2,9 miljoen aangepaste bivalente BA.1 vaccins geleverd door Pfizer. Daarna zijn ook de eerste leveringen van de allernieuwste vaccins (Pfizer BA.4-5) gestart en daar zullen tot in december in totaal 7,1 miljoen vaccins van beschikbaar komen in Nederland. Ook Moderna heeft in september en oktober in totaal 6,2 miljoen BA.1 vaccins geleverd.

Wat is dan het probleem? Critici vinden het gek dat de Nederlandse GGD's nu eerst de 2,9 miljoen Pfizer-vaccins opmaken, terwijl er een vaccin op de markt is dat nog beter werkt tegen de variant die nu dominant is.

Huub Savelkoul, hoogleraar immunologie aan de WUR in Wageningen, snapt de gedachtegang wel, maar wijst op de functie van het vaccin. "Eigenlijk is er niet veel verschil tussen de vaccins wat betreft hun belangrijkste functie, namelijk het voorkomen van ernstige ziekte, ziekenhuisopname en sterfte." Ook vaccinoloog Ben van der Zeijst van het LUMC erkent dat het allernieuwste vaccin nog betere bescherming biedt, maar daarop wachten is volgens hem zinloos. "Het vaccin dat nu gebruikt wordt geeft gewoon een goede bescherming, ook tegen de huidige dominante variant. Als je nu wacht tot je het het nieuwe vaccin kunt krijgen loop je veel langer kans om toch besmet te worden zonder extra bescherming." Daarbij is de kans volgens Van Zeijst ook nog eens groot dat de Omikron-variant die nu de dienst uitmaakt in Nederland weer wordt ingehaald door een andere variant. "Dus dan heeft het ook al geen meerwaarde meer."

Als het qua bescherming dan weinig uitmaakt, waarom worden de vaccins dan zo vaak aangepast op nieuwe varianten die elkaar ook in rap tempo opvolgen? Dat heeft te maken met de besmettelijkheid, schetst Savelkoul. "Sommige nieuwe varianten, zoals BA.4-5, zijn meer infectueus en binden drie keer minder aan vaccin-specifieke antistoffen die met eerdere vaccins zijn opgewekt." Volgens Van der Zeijst past het door ontwikkelen van de vaccins in het plaatje voor de toekomst. "Er wordt nu gewerkt aan een vaccin dat tegen alle, of althans een heel grote groep, coronavirussen beschermt. Dat bivalente vaccin dat we nu hebben is al een eerste stap in die richting."

We kunnen dus concluderen dat de vaccins die eerst 'opgemaakt' worden bijna net zo goed zullen beschermen als het allernieuwste vaccin. Wachten op een 'betere prik' heeft weinig zin. Volgens Savelkoul gaat het ook juist om die bescherming en ligt de nadruk teveel op de besmettelijkheid. "Bescherming is de belangrijkste functie van vaccinatie. Dat wordt heel vaak vergeten of niet verteld."