Achterhoek

Waterschappen erkennen blinde vlek: waar gaat al het grondwater heen?

Is droogte ook een onderwerp voor lokale politiek?
Is droogte ook een onderwerp voor lokale politiek? © Omroep Gelderland
ARNHEM - Gelderse waterschappen hebben niet goed in beeld hoeveel grondwater er wordt opgepompt. Minstens de helft van de installaties die boeren gebruiken voor het beregenen van hun land, is niet geregistreerd in de landelijke database volgens de waterschappen. Ook worden onttrekkingen niet gemeld. Dat blijkt uit onderzoek door Omroep Gelderland.
De zomers van 2018, 2019, 2020, maar ook die van dit jaar laten zien dat we zuinig om moeten gaan met ons water. In de droge zomers verdroogt de natuur, loopt de landbouw schade op en staat inmiddels ook de hoeveelheid beschikbaar drinkwater onder druk.
Iedereen heeft verschillende belangen en duidelijkheid is er niet. Drinkwaterbedrijven, de industrie en boeren hebben allemaal verschillende vergunningen om grondwater op te pompen.
Omdat de vraag rijst welke doelen we belangrijk vinden met het schaarsere grondwater, deed Omroep Gelderland zelf onderzoek. Waterschap Vallei en Veluwe, Waterschap Rijn en IJssel en Waterschap Rivierenland hebben een enquête ontvangen met daarin vragen over onder andere het aantal installaties en de hoeveelheid water die opgepompt wordt.

Achterstand inlopen

Het blijkt dat de waterschappen geen zicht hebben op het aantal installaties, en dat zij hun administratie wat dat betreft niet op orde hebben. "Het op orde brengen van de data in Landelijk Grondwater Register is tijdrovend werk. Tot medio 2019 hebben zowel provincie als wij daar geen prioriteit aan gegeven", schrijft Waterschap Rijn en IJssel. "De droogte van 2018 vraagt om een betere registratie en daar zijn we nu mee bezig."
Wat er met ons grondwater gebeurt, ligt zeker niet alleen op het bordje van de waterschappen. De provincie Gelderland heeft daarin ook een grote rol. Bedrijven die heel veel water oppompen - zoals drinkwaterbedrijven en de industrie - vragen vergunningen aan bij de provincie Gelderland voor het onttrekken van grondwater.

Strengere regels nodig

De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek gedaan naar de vergunningverlening en de administratie bij grote grondwateronttrekkingen. In het rapport 'Als elke druppel telt' stelt het onderzoeksinstituut dat er strengere regels moeten komen voor het oppompen van grondwater. De Rekenkamer Oost-Nederland doet onafhankelijke onderzoek naar het bestuur van de provincies Gelderland en Overijssel.
De vergunningen die de afgelopen jaren door de provincie Gelderland zijn verstrekt zijn weliswaar correct en zorgvuldig verwerkt. Toch is op dit moment voor de provincie onduidelijk hoeveel grondwater er daadwerkelijk uit de Gelderse bodem wordt gehaald.
Klimaatverandering dwingt de provincie strengere regels op te stellen en te handhaven. Het advies aan de provincie is onder andere om gebruik te maken van meetgegevens.

Provincie gaat ermee aan de slag

Provinciebestuurders vinden het ook nodig om regels te maken over de grondwaterverdeling, schrijven ze aan de volksvertegenwoordigers in Gelderland. "Beregeningsverboden uit grondwater, droogvallende beken in de Achterhoek en de recente berichten over dreigend drinkwatertekort maken de urgentie duidelijk om zuinig met grondwater om te gaan."
De provincie gaat met waterschappen overleggen om de registratie op orde te krijgen. Daarnaast gaat de provincie eerder uitgedeelde vergunningen aan de industrie opnieuw bekijken om te zien of er ruimte in de vergunningen zit waar geen gebruik van gemaakt is. "Daarnaast onderzoeken we of er alternatieven voor grondwater beschikbaar zijn."

Natuurorganisaties trekken aan de bel

Natuurmonumenten, LandschappenNL en het Wereld Natuur Fonds trekken ook aan de bel over het gebruik van grondwater. "We hebben een kletsnatte winter nodig om de grondwaterstanden weer voldoende aan te vullen. Er moet zuiniger met kostbaar grondwater om worden gegaan", aldus Corine Geujen, hydroloog van Natuurmonumenten. "Crisismaatregelen hebben dit jaar op een aantal plaatsen geholpen om ergere schade aan natuur te voorkomen, maar om te voorkomen dat we volgend jaar weer verrast worden zal het water in het voorjaar beter vastgehouden moeten worden."
De natuurorganisaties willen maatregelen: "Meer water vasthouden, besparen en strenge regels stellen aan grondwatergebruik."