Arnhem en omstreken / Stedendriehoek
Jonkheren en baronnen, overal in Gelderland zijn ze nog
2 oktober 2022, 08:41 • 3 minuten leestijd
ARNHEM - De kersverse jonkheer Frans Lauta van Aysma uit Apeldoorn bevindt zich in goed gezelschap. In Gelderland zijn nog altijd tientallen adellijke families te vinden. Verrassend vaak wonen ze op de kastelen die zij al eeuwenlang in bezit hebben. De Ridderschap van Gelderland komt nog één keer per jaar samen op een adellijk huis in de buurt van Arnhem.
De adel is traditiegetrouw nauw verbonden aan een vorstendynastie. Veel Gelderse riddergeslachten ontstonden in de middeleeuwen rond de graven en hertogen van Gelre. Toen de grafelijke en hertogelijke huizen uit Nederland verdwenen, wisten veel Gelderse ridders zich te handhaven. Aan het einde van de zeventiende eeuw grepen de adellijke families zelfs de macht in Gelderland onder leiding van de prinsen uit het Huis Oranje-Nassau.
Jonkheer Reinder Floris Rudolph Maria van Rijckevorsel
De adel had ook in de 19e en 20e eeuw nog veel macht in Gelderland. Burgemeesters en wethouders in Gelderse gemeenten waren vaak baron of jonkheer. De Commissaris van de Koning(in) in Gelderland was zelfs tot 1957 altijd van adel. De laatste jonkheer die ook burgemeester was, ging pas in eind 2008 met pensioen. Jonkheer Reinder Floris Rudolph Maria van Rijckevorsel was burgemeester in Ammerzoden en Lichtenvoorde en daarna waarnemer in Neerijnen en Rozendaal.
Prinsen van Oranje
In West-Nederland verdwenen de adellijke families aan het einde van de middeleeuwen van het politieke toneel. De macht van de prinsen van Oranje was daar in de 17e en de 18e eeuw beperkt. Toen Nederland in 1815 een koninkrijk werd, deelde koning Willem I adellijke titels uit aan vooraanstaande burgerlijke families. Hiermee creëerde hij een vorstelijk netwerk zoals ook zijn middeleeuwse voorgangers hadden. Ook in Gelderland ontstonden zo veel nieuwe adellijke families.
Keppel, Middachten en Ampsen
Tot 1850 had de adel veel macht en privileges in het Nederlandse politieke bestel. Johan Rudolf Thorbecke maakte een einde aan die bevoorrechte positie. Voortaan had de adel dezelfde rechten en plichten als iedere inwoner van Nederland. Toch bleven kasteelheren in de praktijk veel bestuurlijke functies in handen houden. Op Gelderse kastelen zoals Keppel, Middachten bij De Steeg, Ampsen bij Lochem en Vosbergen bij Heerde vinden we nog altijd adellijke bewoners die het huis al eeuwenlang bewonen.
Een edelman onwaardig
De Ridderschap van Gelderland komt iedere derde zaterdag van september bij elkaar voor een vergadering. Of de nieuwe jonkheer Frans Lauta van Aysma uit Apeldoorn een uitnodiging ontvangt, is nog onduidelijk. Volgens de regelementen moeten nieuwe leden Nederlander en meerderjarig zijn. Verder moeten ze 'ingeschreven staan in de filiatieregisters van de Nederlandse adel, niet ontzet zijn uit eenig recht bij een rechtelijke uitspraak en zich niet schuldig hebben gemaakt aan gedragingen een edelman onwaardig'.
