Moordenaar Appie A. mogelijk vrij, wat gebeurde er 32 jaar geleden?

Radiomaker Marc Adriani werkte voor de Gelderlander en het AD aan een podcastserie over de overval. Tijdens het maken van de serie bleek dat nabestaanden een brief hadden ontvangen waarin werd medegedeeld dat Appie A. is overgeplaatst naar een TBS kliniek in voorbereiding op een proefverlof. Het uiteindelijke doel zou gratieverlening zijn.

De overval op maandag 14 mei 1990 wordt gezien als één van de gewelddadigste overvallen ooit in Nederland. Het laat diepe sporen na. Zowel in Oosterbeek en omgeving als bij de medewerkers van de supermarkt en de nabestaanden van de slachtoffers.

Op de dag van de overval zijn vakkenvullers even na zeven uur in de ochtend al aan het werk, terwijl de supermarkt aan de Utrechtseweg nog gesloten is voor bezoekers. Via de personeelsingang weten twee gewapende overvallers de winkel binnen te komen. Ze zijn op geld uit. Ze bedreigen de vakkenvullers met vuurwapens en willen de sleutel van de kluis. Maar de vakkenvullers hebben de sleutel niet.

Eén van de medewerkers weet tijdens de overval naar een ander deel van de winkel te vluchten en belt daar de politie. Ondertussen realiseren de overvallers zich dat ze zonder buit er vandoor moeten. Maar één van de overvallers, crimineel Appie A. uit Bussum, laat het hier niet bij.

Voordat ze uit de winkel vluchten executeert hij twee vakkenvullers. De 24-jarige Rob Hageman uit Renkum en de 34-jarige René Otten uit Arnhem worden door A. met een nekschot doodgeschoten. De 23-jarige Johan uit Oosterbeek wordt twee keer in zijn rug geschoten en raakt blijvend invalide.

Justitie looft 50.000 gulden beloning uit voor de tip die leidt tot de aanhouding van de daders. Albert Heijn zegt zelfs een miljoen gulden toe voor de gouden tip. De politie krijgt honderden tips, maar deze leiden nergens toe. Het onderzoek lijkt op dood spoor te zitten als er informatie uit het criminele milieu komt die wijst in de richting van de Bussumse crimineel Appie A.

De verdachte heeft zich bij een Jehova's Getuige gemeenschap aangesloten, waar hij vooral toevlucht lijkt te hebben gezocht. De politie zet een infiltrant in, maar A. lijkt na enige tijd argwaan te krijgen. In oktober 1992 vlucht hij naar schoonfamilie in het Zuid-Amerikaanse Chili. Hij schrijft vanuit dat land brieven aan familie en vrienden in Nederland, maar weet niet dat deze ook door de recherche worden gelezen. In sommige brieven staan verwijzingen naar de overval in Oosterbeek.

Justitie vraagt Chili om A. uit te leveren. Er gaat veel tijd en diplomatie overheen omdat er geen verdrag is met het Zuid-Amerikaanse land. Maar uiteindelijk lukt het wel en op 9 november 1994 komt A. onder zware bewaking weer aan in Nederland.

Appie A. komt in de gevangenis in Arnhem terecht. Hier slaat hij door en legt hij nog voor de rechtszaak een bekentenis af. In april 1995 staat A. terecht voor het bloedbad in Oosterbeek. Hij staat ook nog terecht voor een andere overval en voor berovingen van een aantal banken en winkels. Hij wordt tot een levenslange celstraf veroordeeld, onder andere voor het doodschieten van de supermarkt medewerkers.

Twee andere verdachten - kompanen van A. - worden ook aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij de overval in Oosterbeek. Er zijn meerdere rechtszaken tegen de twee, maar ze worden niet voor de overval veroordeeld door gebrek aan bewijs.

De opgelegde levenslange gevangenisstraf was op het moment van de veroordeling ook daadwerkelijk een levenslange gevangenisstraf in Nederland. Dit is ook nu nog zo, maar wel met een belangrijke nuance. Door verandering in de wetgeving hebben sinds 2016 levenslang gestraften de kans om zich te herstellen en mogelijk weer vrij te komen. Na 25 jaar gevangenisstraf wordt beoordeeld of iemand mag gaan werken aan een mogelijke terugkeer in de maatschappij. Daarbij wordt gekeken naar de mate van herstel, risico op herhaling en de belangen van de slachtoffers en nabestaanden.

Er zijn in Nederland al enkele levenslang gestraften die uiteindelijk gratie hebben gekregen en mogelijk wordt Appie A. de volgende.