Dit was ooit de belangrijkste plek van de Veluwe

De vroegste (bekende) schriftelijke bronnen over de functie van het gebied als rechtbank stammen uit de dertiende eeuw. Maar waarschijnlijk werd er al eeuwen eerder rechtgesproken op deze open plek in het Veluwse bos. Via schriftelijke overleveringen van de Romeinen weten we dat de Germanen volksvergaderingen hielden, waarin zij ook rechtspraken. Zo’n vergadering vond plaats in de open lucht, in de nabijheid van de goden.

Op het Herenhul werden misdrijven behandeld waarvoor de doodstraf kon worden opgelegd. Een mogelijke straf was bijvoorbeeld ophanging en tentoonstelling aan een boom of paal. De uitspraak van het vonnis (de klaring) vond plaats in een klaarbank. De klaarbank was een eenvoudig gebouw met overkapping, opgebouwd uit verschillende niveaus voor verschillende partijen. De hertog van Gelre sprak zelf recht. Zijn stoel, versierd met details en ornamenten, stond natuurlijk op het hoogste niveau.

Niet alleen de Germaanse traditie van het rechtspreken in de natuur werd voortgezet. Rechtspraak bleef in de eeuwen daarna omgeven door rituelen. Dat begon al met de opbouw van de klaarbank. In Beekbergen waren veel herbergen waar de rechters, de verdachten en het publiek konden overnachten. De personen die voor de rechtbank moesten verschijnen, sliepen in het logement de Aap. Daar komt de uitdrukking ‘in de aap gelogeerd’ vandaan.

Vanaf het einde van de zestiende eeuw kwamen er steeds meer geluiden op om de rechtbank te verplaatsen. Het hof van Gelderland in Arnhem werd verkozen boven het afgelegen Engelanderholt, waar de zitting op houten banken werd bijgewoond. De ridderschappen hechtten veel waarde aan het oude gebruik en hebben de verplaatsing een tijdje weten af te houden. Uiteindelijk werd de rechtbank aan het begin van de zeventiende eeuw toch verplaatst. Daarmee kwam er een einde aan misschien wel de oudste gerechtsplaats van Nederland.

Het openluchtspel op het Herenhul is een initiatief van Geldersch Landschap & Kasteelen, toneelgroep het Vertelgenootschap Apeldoorn, Muziektheater Apeldoorn en het Erfgoedplatform Apeldoorn. De toegang is gratis. Bezoekers wandelen met de acteurs door het bos waar zich historische scènes afspelen. De voorstellingen vinden plaats op zaterdag 27 augustus om 11.00, 13.30 en 16.00 uur en op zondag 28 augustus om 11.00 en 13.30 uur. Parkeren kan aan de Zr. Meyboomlaan in Apeldoorn. Vanaf die locatie wijzen borden naar de startplaats van de voorstelling.