Rijk van Nijmegen

Marshallhulp van Amerika 75 jaar na dato nog altijd merkbaar

Medewerkers van het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis richten de expositie in.
Medewerkers van het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis richten de expositie in. © Omroep Gelderland
NIJMEGEN - We hebben het niet altijd door, maar veel van onze huidige levenswijze is op Amerikaanse leest geschoeid. Dat is het gevolg van de grootschalige Marshallhulp die de VS na de Tweede Wereldoorlog opzette om Europa er bovenop te helpen. Met het geld exporteerden de Amerikanen de ideeën over de juiste productie- en landbouwmethoden. Een expositie in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis toont sinds woensdag de gevolgen van die Marshallhulp.
Veel Europese steden, waaronder Nijmegen, lagen na de Tweede Wereldoorlog in puin. In Oost-Europa was de communistische Sovjet Unie al bezig om zijn invloed uit te breiden en in de Verenigde Staten waren ze bang dat die invloed zich verder zou uitbreiden, zo vertelt Marije Berga van het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis. “Ze wilden de Europese landen aan hun kant behouden en ze wilden niet dat ze communistisch werden.”
Affiche van Marshall-hulp.
Affiche van Marshall-hulp. © Omroep Gelderland

Voormalige vijanden moesten samenwerken

Daarom lanceerde de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken Marshall in de zomer van 1947 een grootschalig hulpprogramma. Er werd 13 miljard dollar uitgetrokken om Europa er weer bovenop te helpen, met als voorwaarde dat de landen gingen samenwerken. Dat was namelijk niet altijd vanzelfsprekend voor de landen die voorheen nog in oorlog waren. Daarom zette Amerika een uitgebreide promotiecampagne op om het Marshallplan te verdedigen.
Een nieuwe machine bij Dobbelmann fabriek verhoogde de productie.
Een nieuwe machine bij Dobbelmann fabriek verhoogde de productie. © Omroep Gelderland
Die hulp was niet zuiver uit naastenliefde. Berga: “Nee, ze hadden natuurlijk ook wel een economisch belang erbij en ze wilden graag dat de Europese landen ook hun manier van werken en economie bedrijven zouden overnemen.”
Zo kon de Nijmeegse Dobbelmanfabriek efficiënter werken door nieuwe machines uit de Marshallgelden, en ook bij andere fabrieken zoals de Nyma ging de productie met sprongen vooruit dankzij het hulppakket. In Nijmegen kwam ook de eerste Nederlandse zelfbedieningswinkel naar Amerikaans voorbeeld.
Marshallhulp van Amerika 75 jaar na dato nog altijd merkbaar
Marshallhulp van Amerika 75 jaar na dato nog altijd merkbaar © Omroep Gelderland

'The American Dream'

The American Dream van vooruitgang vond zelfs zijn weg naar onze huishoudens. Berga: “In het huishouden werden huishoudartikelen heel erg op vrouwen gemarket. Zo van: de moderne vrouw heeft haar keuken, zo met een keukenmachine en een stofzuiger, wat ook weer efficiënt was zodat de vrouwen ander werk konden doen.”
Marshallhulp van Amerika 75 jaar na dato nog altijd merkbaar
Marshallhulp van Amerika 75 jaar na dato nog altijd merkbaar © Omroep Gelderland
De expositie in Nijmegen toont ook de landbouwgronden in het Land van Maas en Waal die door ruilverkaveling aaneengesloten werden. Dat en het gebruik van moderne landbouwmachines heeft de efficiënte enorm vergroot, een thema dat tegenwoordig vaak wordt aangehaald in de stikstofdiscussie.
Marij Berga hoopt dat ook de expositie mensen aan het denken zet: “Daar is wel de schaalvergroting en de intensivering begonnen, dus ik vind het interessant dat je dat nu weer terugziet van: we hebben dat ooit zo bedacht en nu werkt het misschien minder goed of moeten er maatregelen komen.”