Gelderland

Wethouders aan het werk: alle coalities zijn rond, op een na

De zeven nieuwe wethouders van Apeldoorn.
De zeven nieuwe wethouders van Apeldoorn. © Omroep Gelderland
ARNHEM - Vier maanden na de verkiezingen zijn de meeste coalities gesmeed en kunnen de wethouders aan het werk. Dat zijn er in Gelderland ietsjes meer dan 200. Op een plek zijn dat alleen maar vrouwen. En deze zes dingen wil je daar over weten.

1. Is het overal in kannen en kruiken?

Nee, in de gemeente Putten is nog geen witte rook. Lang leek het allemaal wel goed te komen met Wij Putten, VVD en de SGP, maar de boel klapte toen het akkoord al rond was.
Volgens de SGP was er geen chemie. Inmiddels onderhandelt de SGP met andere partijen over een nieuwe coalitie, die wordt - als alles nu wel goed gaat - na de zomer gepresenteerd.
Taart voor lijsttrekkers in Putten, omdat ze de langste formatie van Gelderland hebben.

2. Hoeveel partijen heb je nodig voor een coalitie?

De wethouders vormen het college en zijn naar voren geschoven door de coalitie. Dat is de groep partijen die samen de gemeente wil gaan besturen. Zij maken de plannen, en leveren de wethouders. Daar heb je genoeg zetels voor nodig in de raad, zodat je een meerderheid hebt.
En gemiddeld zijn er in Gelderland drie of vier partijen nodig om een coalitie te vormen. Heel precies lag dat gemiddelde in 2018 op 3,3 partijen. Dat is nu na deze verkiezing 3,4 geworden. Arnhem is de enige gemeente met zes partijen in de coalitie. Zes gemeenten vormen coalities met vijf partijen.

3. Zijn er meer wethouders?

Op Putten na zijn in alle Gelderse gemeenten de poppetjes benoemd. En in Gelderland zijn er iets meer wethouders bijgekomen. Waren het er in de vorige periode 199, nu zijn dat er 204. Een toename van iets meer dan twee procent.
Die stijging komt voor een groot deel door de gemeente Apeldoorn, daar zijn er twee wethouders bijgekomen. In de vorige periode had de gemeente vijf wethouders, nu zijn dat er zeven. Dat leverde overigens wel kritiek op van de oppositie, die vinden dat ‘wel een beetje veel.’

4. Welke partijen zitten goed op het pluche?

De lokale partijen kom je het vaakst in de gemeenten tegen op het pluche. In zeker 41 gemeenten is een lokale partij aan de macht. En ze leveren in totaal 72 wethouders.
Niet zo gek, want de lokale partijen scoorden ongelofelijk goed bij de verkiezingen. Ze haalden 31 procent van de stemmen en waren in veel gemeenten ook nog eens de grootste. Dat is belangrijk want de grootse partij mag de onderhandelingen starten: pole position voor deelname aan de coalitie én dus het leveren van wethouders.
De VVD verloor juist veel ‘macht’. De partij ging over heel Gelderland van 12,8 naar 10,9 procent van de stemmen, maar verloor wel dertien wethouderposities. En van de 30 gemeenten waar de partij een wethouder in het college had zijn er nog maar 17 over.

5. Meer vrouwen aan de macht?

Wie alleen naar Culemborg kijkt, zegt meteen ja. Daar zijn alle drie de wethouders vrouw, waar ze best een beetje trots op zijn.
Maar voor de rest van Gelderland is die stijging niet groot. In 2018 waren het er 57, nu zijn het er 60. Culemborg is de enige gemeente met alleen vrouwelijke wethouders, 11 gemeenten in Gelderland hebben alleen mannelijke wethouders.

6. Wat verdient een wethouder eigenlijk?

Die 204 wethouders krijgen natuurlijk een salaris, maar dat is niet voor iedere wethouder even hoog. Wat ze verdienen hangt af van de grootte van de gemeente. Bovendien werkt niet elke wethouder fulltime, in kleinere gemeenten vullen wethouders dat soms parttime in. Ze kunnen daarnaast nog een baan hebben.
In Rozendaal bijvoorbeeld hebben twee wethouders samen een FTE (een volledige baan in uren) van 1,1. Iets meer dan één volle baan dus. Maar als ze daar wél fulltime zouden werken als wethouder zouden ze ongeveer 5000 euro per maand krijgen. In Nijmegen – de grootste gemeenten van Gelderland is dat bijna het dubbele, dat gaat richting de 10.000 euro.
Verantwoording
Omroep Gelderland maakte een analyse van cijfers zoals die verzameld zijn door de NOS en Omroep Gelderland. We vergeleken het aantal wethouders per gemeente dat geïnstalleerd werd naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 met het aantal wethouders in onlangs geïnstalleerde college’s. Voor de fusiegemeente West Betuwe keken we naar het college zoals dat ontstond na de fusieverkiezingen in 2019.

We hebben alle gemeenten meegeteld die het eens zijn over de verdeling van wethouders over de collegepartijen, ook als ze formeel nog niet geïnstalleerd zijn. In alle gevallen zijn de wethouders al met naam en toenaam bekend, zodat ook iets gezegd kan worden over de man-vrouwverdeling. Waar wethouders aangesteld zijn namens combinatielijsten (zoals bijv. PvdA-GroenLinks) hebben we ze half-half verdeeld over de betrokken partijen. De combinatie ChristenUnie-SGP wordt wél apart vermeld, omdat het hier vaak gaat om langdurige en structurele samenwerking.