Onderwijs schiet tekort voor hoogbegaafden: 'We willen wel, maar kunnen niet'

PassendWijs, verantwoordelijk voor een passend onderwijsaanbod in het primair onderwijs in de regio, gaat uit van 15 tot 20 procent begaafde leerlingen, legt Denise Verhaaff uit. Een vrij brede definitie, want als het gaat om leerlingen met echte hoogbegaafdheidsproblematiek wordt uitgegaan van zo'n 2 procent. En juist voor die top, is alles wat er op dit moment gebeurt nog niet voldoende, erkent Verhaaff. "We zijn ons ervan bewust dat we met name daarvoor nog onvoldoende dekkend zijn."

De schoolbesturen zelf zijn verantwoordelijk voor de basisondersteuning van de begaafden zoals plusklassen of denkgroepen, vervolgt ze. Dat gebeurt wisselend, ziet de regiocoördinator. Extra ondersteuning is de verantwoordelijkheid van haar samenwerkingsverband. Dat biedt onder meer een aantal dagdelen begaafdenonderwijs of een hoogbegaafdheidsspecialist die een aantal uren op school langskomt.

Verhaaff ziet dat de samenwerking met jeugdzorg beter kan. Bijvoorbeeld omdat er bij deze kinderen ook vaak angsten spelen. Ook de toenemende hulpvraag van hoogbegaafden omschrijft zij als een knelpunt, net als het ontbreken van tijd in het werkveld om specialistische taken goed uit te kunnen voeren.

Binnen het voortgezet onderwijs is OPUS op het Lorentz Lyceum de plek die hoogbegaafdenonderwijs biedt. Het doel is leerlingen op een gelukkige manier onderwijs te laten krijgen en uiteindelijk een diploma, legt afdelingscoördinator Hilde Koehorst uit. Toch vallen ook bij haar leerlingen uit. "Omdat we merken dat we soms tekort schieten en niet genoeg kunnen doen. Ondanks dat we dat wel zouden willen", ervaart Koehorst.

Als je vervolgens kijkt naar speciaal onderwijs voor deze groep, dan is dat er in de regio niet hoger dan op havoniveau. Bovendien is dat voor hen niet altijd de oplossing, weet Koehorst. "Die zit vaak in andere dingen, die wij niet kunnen bieden. Daarin zijn we te beperkt in ons maatwerk."

Ook Jet Philipsen van Bureau leerlingzaken ziet dat het 'ondanks het aanbod dat er is, soms gewoon niet voldoende is'. Daarnaast wijst zij op het getouwtrek tussen gemeente en onderwijs dat zij ervaart over wie zijn verantwoordelijkheid het is. Maar of het een onderwijs- of zorgprobleem is, is sowieso de verkeerde vraag, constateert Desirée Houkema van het Landelijk Expertisecentrum Begaafdheid, Creativiteit & Talentontwikkeling. "Het is een ontwikkelingsprobleem. En we zijn met elkaar niet in staat om die ontwikkelruimte te creëren."

Houkema ziet dat de doelgroep van hoogbegaafden enorm divers is. "Die hebben maatwerk, flexibiliteit en creatieve oplossingen nodig. Laat dat laatste nu net de kwaliteit zijn van deze kinderen, die in staat zijn om te bedenken waar wij als samenleving nog nooit over hebben nagedacht." Haar advies is dan ook om ervaringsdeskundigen te betrekken bij de oplossing.

"Wat mij enorm geholpen had, is als er maar één leerkracht was geweest die het probleem doorzag en mij daarin kon sturen", vertelt ervaringsdeskundige Andrei Vreeling. "Een goede begeleiding maakt veel goed en die moet gefinancierd worden. Wat ik nodig had als jongetje van vier of vijf jaar oud, was een gemeenteraad die het probleem door had en daar met geld voor kwam", geeft Vreeling de raadsleden desgevraagd mee.

Het zal voor deze doelgroep altijd een persoonlijke zoektocht blijven, weet Houkema. "Het is niet niet one size fits all, maar het is wel belangrijk om te erkennen dat er extra middelen en mogelijkheden nodig zijn."

Wimer Heemskerk (D66) wil van PassendWijs weten hoe het eigenlijk kan dat als je 'zo'n enorm samenwerkingsverband hebt' je het niet voor elkaar krijgt om bij docenten de juiste expertise te krijgen en leerlingen goed door te verwijzen. "Dat zit op heel veel factoren", reageert Verhaaff. "Kennis en expertise van basisschoolleerkrachten, maar ook hun vaardigheden." Het 'je gezien voelen' wat veel hoogbegaafden missen, vraagt volgens Verhaaff een pedagogische grondhouding die complex blijkt te zijn. "Dat vraagt om een professionalisering op meerdere lagen."

Wat zij gaat doen om dat te bereiken, daar gaat de regiocoördinator die verantwoordelijk is voor het passende onderwijsaanbod niet op in. En ook op vragen van Omroep Gelderland wil ze niet reageren. Zoals het samenwerkingsverband eigenlijk structureel weigert op persvragen in te gaan. Wel mompelt Verhaaff na afloop van het debat dat er wat haar betreft ook wel meer gekeken mag worden naar de dingen die wél goed gaan.

Wethouder Nermina Kundic wil dan ook benadrukken dat er volgens haar al wel veel gebeurt op het gebied van hoogbegaafdenonderwijs. Maar ze vindt ook dat er stappen moeten worden gezet om het aanbod te verbreden en verruimen, leraren te scholen en te zorgen dat er sneller de juiste expertise wordt ingezet voor deze leerlingen en hun ouders. Zij zegt dat samen met het onderwijs te gaan doen. Concrete plannen daarvoor, heeft ze nog niet.

Volgende week wordt het gesprek tussen de instanties, ervaringsdeskundigen en de politiek voortgezet. Ook kunnen er dan vragen aan de wethouder worden gesteld. Raadslid Lea Manders (Arnhem Centraal), die het initiatief nam voor het debat, wil dat nog even afwachten voor ze met concrete voorstellen komt om de onderwijssituatie voor hoogbegaafden te verbeteren. "Blijkbaar is het nog onvoldoende of is de samenwerking tussen diverse instanties niet goed genoeg", is haar eerste conclusie. "De noodkreten raakten mij en alle raadsleden."