Arnhem en omstreken
Hoogbegaafde Evi liep muurvast met falende onderwijswet
ARNHEM - De opdracht was duidelijk: minder kinderen naar speciaal onderwijs en meer kinderen met extra hulp laten meedraaien in regulier onderwijs. Niet alleen blijkt dat in Gelderland niet te lukken. De Wet passend onderwijs maakt ook slachtoffers, zeggen ouders, docenten én schoolbestuurders. Zoals Evi.
Evi is zes jaar als ze naar een nieuwe school moet. Ze is autistisch en hoogbegaafd en heeft al twee basisscholen gehad. Op speciaal basisonderwijs in Arnhem, waar ze dan zit, hoort ze dat de school dreigt te sluiten. Evi kan prima naar een reguliere school, hoort moeder Claire. Ze zal daar extra ondersteuning krijgen voor haar hoge IQ.
Claire gaat akkoord en Evi verandert van school. Maar het gaat helemaal mis. Evi heeft geen speelafspraakjes en zit steeds vaker alleen in een hoekje. Ze loopt vast. Zo vast, dat ze twee jaar later depressief op de bank zit en liever doodgaat dan naar school. Evi is dan acht jaar.
Leerlingen in de knel
De Wet passend onderwijs, die in 2014 werd ingevoerd, heeft in Gelderland niet het gewenste effect gehad. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland. Het idee was dat scholen minder leerlingen naar (duurder) speciaal onderwijs zouden sturen. In plaats daarvan zouden zorgleerlingen - met ondersteuning - zich op het reguliere onderwijs moeten redden.
Nu blijkt dat het aandeel leerlingen dat sinds 2014 naar voortgezet speciaal onderwijs gaat, in Gelderland niet verminderd is. Leerlingen komen wel vaker in de knel.
'Het lukt me toch niet'
Zoals Evi, die door de grote klassen vrijwel direct overprikkeld raakt op het regulier onderwijs. Er is wel aandacht voor haar IQ, maar niet voor autisme, zegt haar moeder Claire. "Alle frustraties kwamen er thuis uit. Als ik haar dan uit school kwam halen, was ze binnen twee minuten overstuur en niet meer te remmen." Het kantelpunt komt als Evi depressieve dingen zegt als 'het leven hoeft niet meer' en 'het lukt me toch niet'.
De kinderpsychiater zegt dat het schadelijker is voor Evi als ze op school blijft dan wanneer ze thuiszit. Evi komt op de bank te zitten. Claire overlegt ondertussen koortsachtig met de leerplichtambtenaar, het samenwerkingsverband en de kinderpsychiater. Zij komen met een duidelijke, harde boodschap: er is geen passende plek.
Niet weg te poetsen
Gelderse schoolbestuurders zien met lede ogen aan hoe een landelijk systeem is opgetuigd dat in praktijk niet werkt. Gelderland staat jarenlang in de top drie van provincies met de meeste leerlingen op speciaal onderwijs - mogelijk door de vele zorginstellingen.
Dat aantal poets je niet zomaar weg, zegt Frank de Vries, voorzitter bestuur van de organisatie Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland (SOTOG). "Welk systeem je als overheid ook bedenkt, een soort stamgroep van leerlingen blijft aangewezen op het speciaal onderwijs. En die groep is ongeveer zo groot als de groep in 2014."
Dat zorgt voor directe problemen. Want de samenwerkingsverbanden krijgen wel veel minder geld dan vóór 2014. Omdat een plekje op speciaal onderwijs duurder is dan een plekje op het reguliere onderwijs, zijn er grote financiële tekorten. Daarmee is er opeens een financiële prikkel om minder kinderen naar speciaal onderwijs te sturen. Signalen dat dit gebeurt, zijn er al.
Evi’s moeder Claire heeft ondertussen spijt dat ze akkoord is gegaan met het terugsturen van Evi naar de reguliere school. "Maar omdat je als ouder te weinig kennis hebt, laat je je ompraten."
Niet voor opgeleid
Schoolbestuurders zeggen tegen Omroep Gelderland dat reguliere scholen doen wat ze kunnen. "Maar zij zitten ook aan hun taks", zegt Hendrien Zijlstra, directrice van het Gentiaan College in Apeldoorn. "Leerlingen uit speciaal onderwijs hebben gewoon een specifieke aanpak nodig."
Die kunnen leerkrachten in regulier onderwijs vaak niet bieden: ze staan voor grote klassen, hebben geen tijd en zijn er vaak niet voor opgeleid. Frank de Vries: "Eigenlijk is er voor alle schoolbesturen minder budget om de goede zorg voor leerlingen te regelen."
Te laat aangemeld
Na twee jaar thuiszitten, hoort moeder Claire opeens dat de speciale basisschool uit Arnhem weer een doorstart maakt. Dat blijkt Evi’s redding. "De school durfde het aan omdat ze Evi al kenden." Ze is dan bijna elf jaar oud en heeft een grote leerachterstand: ze had havo/vwo advies maar is afgezakt naar vmbo.
Schooldirecteuren krijgen signalen dat leerlingen soms te lang op regulier onderwijs blijven, omdat er niet genoeg geld is voor zoveel leerlingen op speciaal onderwijs. Als ze uiteindelijk binnenkomen, zijn ze soms 'meer beschadigd', zeggen samenwerkingsverbanden in een onderzoek dat onderdeel is van de Evaluatie Passend Onderwijs.
Directeur Ton Edelbroek van samenwerkingsverband Slingeberkel: "Er zijn samenwerkingsverbanden die bijvoorbeeld zeggen 'we hebben budget voor honderd leerlingen. Nummer 101, 102 of 103 hebben pech. Die moeten wachten tot volgend schooljaar'."
Gert van de Kamp, directeur van het samenwerkingsverband Noord-West Veluwe: "In het meest extreme geval betekent het dat kinderen uitvallen en geen onderwijs meer volgen." Iets dat al helemaal niet de bedoeling is van passend onderwijs.
Boos
Moeder Claire is achteraf vooral heel boos over het feit dat Evi naar een reguliere school moest die niet paste. Over dat kinderen zoveel schade oplopen 'doordat ze in een systeem gedrukt worden waar ze niet in passen'. "En ik vind het gewoon heel pittig dat scholen zo gemakkelijk kinderen afschrijven."
Inmiddels gaat het goed Evi: ze heeft weer vriendinnetjes, heeft haar schooldagen langzaam opgebouwd. Ze gaat na de zomervakantie naar een vso school, wil dierenverzorger worden en voelt zich weer gelukkig.
Door het schooltrauma vindt ze de nieuwe stap ook heel spannend. Evi: "Word ik wel begrepen, snappen ze wel hoe het werkt in mijn hoofd?". Ook Claire vindt dat spannend. "Het laatste wat ik wil is dat Evi weer thuis komt te zitten. Als dit hem niet wordt, dan is er verder niets."
Verantwoording
Voor dit verhaal legde Omroep Gelderland data uit diverse onderzoeken en rapporten samen, waaronder: eindrapport Evaluatie passend onderwijs, data van het CBS, Algemene Rekenkamer en 'De Staat van het Onderwijs'. Daarnaast spraken we met onder meer bestuurders van Gelderse samenwerkingsverbanden, SOTOG en De Onderwijsspecialisten (de twee grootste organisaties die speciaal onderwijs aanbieden in Gelderland) en directieleden van vso-scholen. Ten slotte spraken we met belangengroepen (zoals Ouders en Onderwijs, Steunpunt Passend Onderwijs en de VO/PO-Raad), meerdere docenten en ouders met kinderen op speciaal onderwijs.
Vragen of reacties? Graag! research@gld.nl