Rijk van Nijmegen / Rivierengebied

Veel kritiek op opvang van vluchtelingen

Een bus met evacués uit Afghanistan gaat van Harskamp naar Heumensoord.
Een bus met evacués uit Afghanistan gaat van Harskamp naar Heumensoord. © Omroep Gelderland
CULEMBORG - Twee weken lang vluchtelingen opvangen, die daarna weer vertrekken. Deze donderdag komt een groep aan in Culemborg en eerder deze week gebeurde dat ook al in De Steeg. Deskundigen begrijpen de maatregel niet. "Telkens wordt paniekvoetbal gespeeld."
Tot 29 juni brengt de gemeente Rheden in het voormalige klooster in De Steeg maximaal 150 asielzoekers onder op basis van crisisnoodopvang. Na die datum wordt dit gebouw klaargemaakt om 1 tot 2 jaar oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. Ook de opvang in Culemborg aan de Bellweg gaat na twee weken dienstdoen als huisvesting voor Oekraïners. "Het beeld bestaat misschien dat we voor een paar weken alles uit de kast trekken", zegt Lenie van Goor van VluchtelingenWerk Oost-Nederland. "Maar dat is niet zo."
Een woordvoerster van de gemeente Culemborg zegt dat het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) verantwoordelijk is voor de samenstelling van de groep asielzoekers die zich donderdag meldt. "Minderjarige kinderen worden niet geplaatst."

'COA moet steeds met de pet rond'

Laat elke gemeente in Nederland structureel opvang bieden. Van de bijna 350 gemeenten in ons land zijn er maar 60 die vluchtelingen opvangen, zegt Carolus Grütters van het Centrum voor Migratierecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "Ik verbaas me er al jaren over hoe het in Nederland is geregeld. Steeds moet het COA met de pet rond. Regel het gewoon voor eens en altijd. Voordeel is dat dit kleinschalig kan, en je bent van het gezeur af."
De onderzoeker spreekt van paniekvoetbal. "Telkens weer. Het probleem dat we hebben is niet een tsunami van vluchtelingen, want die bestaat niet, dat is een frame, maar het feit dat de rijksoverheid het niet wil regelen. Het vluchtelingenprobleem wordt voor 99 procent veroorzaakt door 'Den Haag' en ik vraag me als onderzoeker al zo'n 35 jaar af waarom."
Hoe anders gaat het met statushouders (zie kader). Voor deze mensen zijn gemeenten verplicht woonruimte te regelen. Doe dit ook voor asielzoekers en vluchtelingen, zeggen Grütters en Van Goor.
Om de nood in het aanmeldcentrum in Ter Apel te lenigen moeten vier veiligheidsregio's per keer telkens zeshonderd asielzoekers opvangen. Om de twee weken wisselt de regio.
Wie zijn of haar land van herkomst ontvlucht en bescherming zoekt in een ander land vraagt asiel aan. Wie dat doet, wil erkend worden als vluchteling. Nederland heeft twee locaties waar dit kan: Ter Apel en Schiphol. Zolang de beslissing over de asielaanvraag niet genomen is, blijft deze persoon asielzoeker. Maar niet iedere asielzoeker beschouwen we als vluchteling. Een vluchteling is volgens het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951 iemand die in zijn herkomstland ‘gegronde vrees’ heeft voor vervolging op grond van ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde sociale groep. Zodra een asielzoeker als vluchteling erkend is en in Nederland mag blijven, krijgt hij of zij een tijdelijke verblijfsvergunning voor vijf jaar. Een vluchteling met een verblijfsvergunning wordt een ‘statushouder’ of ‘vergunninghouder’ genoemd. Voor hem of haar moeten gemeenten woonruimte regelen. Maar de opvang van vluchtelingen is geen plicht voor gemeenten en dat leidt al heel lang tot grote frustratie bij betrokkenen.
"We zien allemaal dat de opvang van vluchtelingen landelijk een groot probleem is", zegt de woordvoerster van Culemborg. "De rijksoverheid slaagt er maar niet in om dit structureel op een goede manier te regelen. Op dit moment slapen in Ter Apel vluchtelingen op stoelen en in het gras. Hoewel de opvang van vluchtelingen een taak van de rijksoverheid is, zien wij het als gemeente Culemborg als onze morele plicht te helpen waar we dat kunnen. Daarom doen wij dit."

'Pas weer naar buiten als het is opgelost'

Al dat geleur met mensen frustreert Van Goor. "We hebben vorig jaar al gewaarschuwd, dat er wat aan zat te komen, maar er gebeurt gewoon niks", verzucht ze. Ze pleit voor een conferentie met het ministerie , COA, IND, gemeenten en haar eigen organisatie om de opvang structureel te regelen. "Met zijn allen in één ruimte met de deur op slot en die deur gaat pas weer open als we eruit zijn."
Zoals het nu gaat vergelijkt de regiomanager van VluchtelingenWerk met een lege verbanddoos. "Was de opvang goed geregeld, dan was één pleister genoeg geweest. Er zijn mensen die drie keer moeten verhuizen. Het kost allemaal energie en het is niet nodig."

Opnieuw te weinig plek in Ter Apel

Zeker tachtig asielzoekers hebben de nacht van dinsdag op woensdag doorgebracht in tenten, die het Rode Kruis opzette op het terrein van het COA in Ter Apel. Alle 130 stoelen in de wachtruimtes van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) waren bezet. Tientallen vluchtelingen sliepen in een sportzaal en zijn 95 asielzoekers naar een grote tent in Stadskanaal gebracht. Deze crisisnoodopvang in Stadskanaal is verlengd, aldus een woordvoerder van het COA.
John van Tilborg van vluchtelingenorganisatie INLIA in Groningen opperde begin april al om opvang te verplichten. "We moeten reservecapaciteit hebben. We weten al 40 jaar dat dit nodig is, om schommelingen op te vangen", aldus Van Tilburg op NPO Radio 1. "Het is schandalig dat dit nog steeds niet geregeld is. Daarom hebben we nu in Ter Apel de ondergrens bereikt van wat menswaardige opvang is. En ja, dan is dwang nodig."
Mijn dochtertje moest wel steeds naar een andere school
Burhan Khuzam kwam in 2013 uit Syrië met zijn gezin aan in Ter Apel. Na enkele maanden kwamen ze in aanmerking voor woonruimte in Borculo, vertelt hij. "We zaten na Ter Apel eerst in azc's in Ede-Wageningen, Arnhem en Nijmegen. Dat vond ik als volwassene niet zo vervelend. Mijn dochtertje moest wel steeds naar een andere school. Dat was niet positief voor de stabiliteit."
Geleen, Veenendaal, Baarn Leeuwarden, Nijmegen, Arnhem. Moeiteloos somt een andere Syrische vluchteling, Issa Al Badeen, op waar hij en zijn gezin hebben gewoond, voordat ze een woning toegewezen kregen in het Groningse dorp Tolbert. "We hebben 5,5 maand gewoond in Heumensoord", zegt hij, "maar in andere azc's zaten we maar 1 week of 2 weken. In Arnhem woonden we ook wat langer. Dat was moeilijk, vooral voor vrouwen en kinderen. Maar we zijn blij dat we welkom waren. Nederland is heel erg gastvrij."
Al Badeen volgt het nieuws op de voet, zegt hij. "Mensen in Ter Apel slapen op hun stoelen. Dat doet pijn om te horen, maar ik weet ook dat het voor deze mensen goedkomt."