Gelderse Vallei / Arnhem en omstreken
Stokoude telescoop na jaren teruggevonden in museum
DEELEN - Het was de eerste waarmee de Melkweg in kaart werd gebracht: de Kootwijk-telescoop. Jarenlang wist het Nederlands Instituut voor radioastronomie, Astron, niet waar hij was, maar nu is hij teruggevonden in Gelderland bij Museum Deelen.
"Onze heilige graal", noemt Astron het in een tweet. "Het was onze eerste radiotelescoop", vertelt Tammo Jan Dijkema van het instituut in het NOS Radio 1 Journaal. De telescoop bracht in 1951 de Melkweg in kaart en is een van de oudste ter wereld. Hij kan kijken naar onzichtbaar licht, naar radiogolven.
"Dat zetten we om in geluid. En daar heb je een antenne voor nodig, net zoals je radiotoestel. Die antenne kan heel precies richten, zodat je weet waar die golven vandaan komen."
Meer geld
De Kootwijk-telescoop dankt zijn naam aan de plek waar hij oorspronkelijk gebouwd werd. In Kootwijk kon met behulp van Duits achtergelaten materiaal uit de Tweede Wereldoorlog een telescoop met een diameter van 7,5 meter worden gebouwd.
Het in kaart brengen van de Melkweg zorgde er vervolgens voor dat de onderzoekers meer geld konden krijgen voor onderzoek. In Dwingeloo werd daarom een nog grotere telescoop gemaakt, met een schotel met een diameter van 25 meter. "Het bleek niet zo handig dat we in Kootwijk pal naast een zendstation stonden. In Dwingeloo is het een stuk stiller."
Na die verhuizing raakt de Kootwijk-telescoop buiten beeld. "De PTT had hem in bruikleen. Die heeft hem nog jaren gebruikt bij onderzoeksinstelling Nera in Nederhorst Den Berg." Maar dat project eindigde. "Toen werden de telescoopjes verspreid over verschillende publiekssterrenwachten. Het verhaal gaat dat er ook een aantal zijn omgesmolten, omdat er veel staal in zit." Astron was bang dat dit ook met de Kootwijk-telescoop kon zijn gebeurd.
Restauratie
Die angst bleek ongegrond toen onderzoeker Ger Geertsma zich erin ging verdiepen. Op basis van oude foto's ontdekte hij dat de telescoop in Museum Deelen te vinden was. Daar lag hij in de opslag. Het museum had hem zelfs volledig teruggebracht in de oorspronkelijke staat.
En dat maakt Astron dan weer vrolijk. "Hij ziet er weer uit als een spiksplinternieuwe Duitse radarspiegel. Hij staat nog in de opslag, maar het museum is zeker van plan hem weer te exposeren, want hij ziet er weer prachtig uit. Dan ga ik ook zeker zelf een kijkje nemen."
