Gelderse Vallei

Waarom liggen er geen bloemen, maar steentjes op Joodse graven?

Kiezelsteentjes om te herdenken
Kiezelsteentjes om te herdenken © Omroep Gelderland
EDE - Heb jij dat ook? Dat je bij sommige historische gebouwen of objecten in je omgeving denkt: 'Wat is dat eigenlijk en waarom staat dat daar?' De Ridders van Gelre zoeken het voor je uit. Het is 4 mei en vanavond om 20.00 uur zijn we twee minuten stil tijdens de Nationale Herdenking. Dan herdenken we de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Er worden bloemenkransen gelegd bij monumenten en graven, maar dat is geen Joodse traditie. Joden tonen hun liefde en respect voor overledenen namelijk met kiezelsteentjes. Waarom is dat?
In het Memorial Park aan de Vossenakker in Ede staat sinds april 2012 een Joods Monument. Het is een gedenkteken ter nagedachtenis aan de Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Ede zijn weggevoerd en in Duitse concentratiekampen zijn omgekomen. Elk jaar wordt op 4 mei een krans bij het monument gelegd. Maar daarnaast leggen Joodse bezoekers ook steentjes op het monument. Hetzelfde zie je op Joodse graven. In het Joodse geloof is het namelijk gebruikelijk om een steentje achter te laten op een graf. Het is een eeuwenoude traditie, waar verschillende verklaringen voor worden gegeven.
Het Joodse Monument in het Memorial Park in Ede
Het Joodse Monument in het Memorial Park in Ede © Omroep Gelderland

Begraven onder een hoop stenen

Het gebruik stamt mogelijk al uit de tijd dat het Joodse volk als nomaden door Israël trok. Als mensen onderweg stierven, werden ze aan de kant van de weg begraven onder een hoop stenen. De stenen moesten het lichaam beschermen tegen wilde dieren en dienden mogelijk ook om langskomende kohaniem (Joodse priesters, red.) te waarschuwen dat hier een graf was. Kohaniem mogen namelijk niet in de buurt van graven komen omdat die onrein zijn. Later vulden andere voorbijgangers de stenen aan uit respect voor de overledene.
Steentjes op een Joods graf op de Bijzondere Begraafplaats in Ellecom
Steentjes op een Joods graf op de Bijzondere Begraafplaats in Ellecom © Omroep Gelderland

Teken van liefde en respect

Ruth Drori uit Doesburg woonde haar halve leven in Israël en werkte als toeristengids in Jeruzalem. Ze nam haar groepen ook altijd mee naar de Joodse begraafplaats op de helling van de Olijfberg, de grootste en meest heilige Joodse begraafplaats ter wereld. De berg wordt door Joodse profeten genoemd als de plek waar de Messias op het einde der tijden zal verschijnen en God zal beginnen met het tot leven wekken van alle overledenen. Daarom laten Joden zich hier al sinds de oudheid graag begraven.
Ruth vertelt: "Op de meeste graven liggen steentjes, die bezoekers hebben achtergelaten. Met die steentjes toon je liefde en respect voor de overledene en laat je zien dat je nog steeds aan hem of haar denkt. Voor mij symboliseren de steentjes ook hoe je hart een beetje versteent als een geliefde overlijdt." Ruth neemt, als ze in Jeruzalem is, altijd een voorraadje steentjes van de Olijfberg mee naar Nederland: "Niet van de graven natuurlijk, dat is grafschennis. Ik raap ze van de grond. Die steentjes leg ik hier in Nederland op de graven van mijn Joodse familie en vrienden, om zo toch een verbinding te maken met de Olijfberg, de grond van onze voorvaderen."
Bloemen op het Nationaal Ereveld Loenen
Bloemen op het Nationaal Ereveld Loenen © Omroep Gelderland

Bloemen vergaan, stenen blijven bestaan

Waarom leggen Joden geen bloemen, zoals in de christelijke traditie gebruikelijk is? Dat zit zo: bloemen -hoe mooi ook- vergaan, maar stenen trotseren weer en wind en blijven bestaan en daarmee symboliseren ze de eeuwigdurende herinnering, onvergankelijke liefde, het eeuwige geloof en de eeuwige grafrust die in het Joodse geloof erg belangrijk is.
Sommigen zien de grafsteen ook als een herinnering aan de goede daden van de overledene. Door daar een steentje aan toe te voegen, geeft je aan dat je verder verder wilt bouwen op die goede daden. Hoe dan ook, de steentjes zijn een tastbaar teken van respect en liefde voor de overledene en het weghalen ervan is dan ook een schending van het graf. Laten liggen dus.
Ridder René bezocht het Joodse Monument in Ede:
Kiezelsteentjes om te herdenken
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. We brengen het laatste nieuws over de Gelderse historie en organiseren elke zaterdagochtend een exclusieve rondleiding voor onze volgers op bijzondere locaties. En heb je het stripboek Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom al in de boekenkast? Volg ons ook op: Facebook, Instagram, Twitter, televisie, Radio en YouTube.