Arnhem en omstreken

Bommen op vliegbasis Deelen kunnen spontaan afgaan: dit is waarom

Een oefening met helikopters en infanterie op vliegbasis Deelen.
Een oefening met helikopters en infanterie op vliegbasis Deelen. © ANP
ARNHEM - Defensie is bang dat bommen uit de Tweede Wereldoorlog, die onlangs op vliegbasis Deelen zijn gevonden, uit zichzelf afgaan. Een deel van de activiteiten in het gebied is in maart direct stilgelegd. Waarom bestaat de angst dat die bommen nu afgaan?
Vliegbasis Deelen, bij Arnhem, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gebruikt. Na de oorlog werd de vliegbasis in gebruik genomen als oefenterrein van Defensie. Tegenwoordig oefenen daar de Luchtmobiele Brigade en het Defensie Helikopter Commando van vliegbasis Gilze-Rijen.

Waarom wordt er nu naar bommen gezocht?

Defensie wil op een deel van het militaire terrein een dropzone gaan creëren. Dat willen ze doen op een plek waar nu geen activiteiten zijn.
Vliegbasis Deelen is gedurende de Tweede Wereldoorlog meerdere malen gebombardeerd. Veel restanten van vliegtuigbommen zijn in de loop van de tijd al geruimd. Maar de verwachting was dat er nog meer zou liggen op dat ongebruikte deel van de vliegbasis.
En dus moest onderzoek door de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) uitwijzen of dat daadwerkelijk zo was.

Wat is er aangetroffen?

De verwachting was dat op de vliegbasis relatief veel conventionele explosieven lagen. Dat zijn 'gewone' explosieven die niet zelfgemaakt, nucleair, biologisch of chemisch zijn. Daarnaast werd tijdens bombardementen veel gebruik gemaakt van bommen die voorzien waren van 'chemische lange-tijd vertragingsontstekers' (CLV). Ook die verwachtte de EOD te vinden.
In het onderzochte gebied werden acht vliegtuigbommen en restanten van bommen ontdekt. Zes van die bommen waren voorzien van een CLV.

Waarom is een bom met een chemische ontsteking gevaarlijk?

Vliegtuigbommen die voorzien zijn van zo'n chemische lange-tijd vertragingsontsteker zijn gevoelig voor schokken en trillingen. Daardoor is er een grotere kans dat ze spontaan afgaan dan conventionele explosieven. Als zo'n bom met CLV niet is afgegaan, kan veroudering voor slijtage zorgen.
In de bom houdt een celluloid plaatje een voorgespannen slagpen vast. Slijt dat celluloid plaatje, dan kan zo'n explosief in het ongunstigste geval spontaan afgaan.
Een Engelse 500-ponder.
Een Engelse 500-ponder. © archief ANP
Als op het terrein nu een dropzone zou komen, zouden de trillingen van landende parachutisten of materieel dat neerkomt er ook voor kunnen zorgen dat die bommen alsnog ontploffen.

Waarom mogen boeren niet meer werken?

Boeren die grond pachten in de buurt van het gebied met die bommen met trillingsgevoelige CLV's, mogen hun grond niet meer bewerken. Uit Duits onderzoek bleek onlangs dat die ontstekers na verloop van tijd 'spontaan' of op kleine grondtrillingen kunnen reageren.
Klimatologische invloeden, mechanische belastingen en tijd zorgen volgens Defensie waarschijnlijk voor een verhoogde gevoeligheid van zo'n CLV. Beweging en grondtrilling kunnen dus zo'n bom activeren. Ploegen van het land kan daardoor gevaarlijk zijn. Boeren in de omgeving mogen dus de komende maanden niets meer op hun land doen.

Hoe vaak ontploffen bommen met CLV?

In Duitsland zouden door de jaren heen zo'n tachtig bommen met dit type chemische ontstekingsmechanisme spontaan ontploft zijn. In Nederland gaat het volgens Defensie, zover bekend, om vier stuks.

Is de vliegbasis helemaal afgesloten?

Ondanks de vondst van die oude bommen, blijft vliegbasis Deelen gewoon in gebruik door de Luchtmobiele Brigade en het Defensie Helikopter Commando. Maar alleen de verharde wegen mogen gebruikt worden. De onverharde gebieden zijn verboden terrein.
Boeren mogen dus niet meer op hun land werken totdat nader onderzoek is gedaan of de bommen geruimd zijn. Dat kan volgens een woordvoerder van Defensie nog maanden duren.