Wat doen deze mysterieuze tekens op de oude boerderijen?

Op de houten gevel van de voormalige stadsboerderij aan de Lievelderstraat in Groenlo staat een spreuk uit 1623: ”Behoedet uns Her voer sunde und schandt, bewart dit hus vor ungeluck und brant.” (Heer, behoed ons voor zonde en schande en bewaar dit huis voor ongeluk en brand). In de stutbalk zien we een zandloper-achtige vorm gekerfd. En dat is niet de enige boerderij in de Achterhoek, op veel traditionele oude boerderijen in het oosten van het land, ook in Twente en Salland, zijn dit soort symbolen aangebracht: een zandloperfiguur op een buitendeur, een muuranker met een runenteken of een sierlijk houtsnijwerkje op het dak. En dat gebeurt al eeuwen. Maar waarom?

De Ridders van Gelre gingen op onderzoek uit en wat blijkt? We weten het eigenlijk niet zo goed. Talloze boerderijonderzoekers en volkenkundigen hebben zich er al over gebogen en zij hebben verschillende theorieën ontwikkeld. Men vermoedt dat deze tekens vroeger een soort heidense magische bezwering moesten afdwingen. Ze werden mogelijk aangebracht om onheil af te wenden en de boerderij en zijn inwoners te beschermen tegen bijvoorbeeld blikseminslag, heksen, spoken en ziektes.

In de middeleeuwen waren de meeste huizen hier in de Achterhoek van hout en dan had een blikseminslag natuurlijk al snel rampzalige gevolgen. En als je dat kunt afweren met spreuken en tekens op en rond de woning, dan is dat natuurlijk wel prettig. Baat het niet, dan schaadt het niet, tenslotte. Want ook al was Noord Europa allang gekerstend, Germaanse goden zoals Thor met zijn donderhamer, bleven in het volksgeloof nog lang een rol spelen. Je kon ze maar beter te vriend houden, of anders afschrikken.

Het oudste gevelteken is waarschijnlijk de het schuinkruis, ook wel maalkruis of Andreaskruis genoemd. Het heeft de vorm van een zandloper en er zijn verschillende betekenissen bij bedacht. Bij de oude Germanen stond het voor goddelijke kracht en dus werd het gebruikt als bescherming tegen boze geesten, demonen en onheil. Christenen vonden zo'n heidens teken natuurlijk onacceptabel en gaven er graag een christelijke betekenis aan. De zandloper was eigenlijk een Andreaskruis, naar de apostel Andreas, die aan zo'n kruis zou zijn gekruisigd of misschien stond het wel voor de Griekse beginletter van de naam Christus, de X. Wat de betekenis van de geveltekens ook is, het is een prachtig gebruik, die tekens aan de wand tegen heksen, bliksem en brand.