Rivierengebied
Dit moordkruis op de dijk herinnert ons aan een bloedige dood
AFFERDEN - Heb jij dat ook? Dat je bij sommige historische bouwsels, hekken, beelden, palen, gevelstenen en gebouwen in je omgeving denkt: 'Wat is dat eigenlijk, hoe oud is het en waar diende het voor?' De Ridders van Gelre zoeken het voor je uit. Vandaag: waarom staat er een moordkruis op de Waalbandijk in Afferden?
Op de Waalbandijk bij Afferden staat al sinds mensenheugenis een stenen kruis in de berm. Het is een zogenaamd moordkruis, ook wel zoenkruis, boetekruis, memoriekruis of doodslagkruis genoemd. Zo'n kruis werd eeuwenlang geplaatst als monument en teken van respect voor het slachtoffer van een moord of doodslag. Maar wie is er hier op de dijk vermoord?
Gewelddadig zwaardgevecht op kerstavond
Voor dit verhaal moeten we terug naar kerstavond van het jaar 1542. De Franciscaner pater Fidelis wandelt over de Waalbandijk, op weg naar de kerk om daar de mis te preken: vrede op aarde en in de mensen een welbehagen. Maar helaas is de vrede hier op de dijk deze avond ver te zoeken, pater Fidelis hoort in de verte wapengekletter. Als hij dichterbij komt ziet hij twee lokale ridders vechten: Koenraad van Leeuwen en Egbert van Dennenoord hebben al jaren mot met elkaar en vandaag is het weer raak. De edelen zijn verwikkeld in een fel zwaardgevecht.
Pater Fidelis smeekt de mannen om te stoppen en Kerstmis niet met bloedvergieten te ontheiligen, maar Koenraad en Egbert trekken zich niks aan van de pater en strijden door. Als Egbert uithaalt springt pater Fidelis tussenbeide. Hij wordt dodelijk getroffen, zakt ineen en blaast zijn laatste adem uit.
Koenraad en Egbert schrikken hier zo van dat ze het klooster ingaan om te boeten voor hun zonde. De volgende ochtend vinden kerkgangers het lichaam van de monnik. Ze begraven hem op het kerkhof en op zijn sterfplek kwam een stenen kruis.
Kruis als aandenken en om bloedwraak af te kopen
Het is een mooi verhaal, maar is het ook echt gebeurd? Dat zou zomaar eens kunnen, want een paar kilometer verderop - tussen Horssen en Bergharen - stond vroeger inderdaad een Franciscaner broederklooster. Het is heel goed mogelijk dat Pater Fidelis daar vandaan kwam.
En ook het plaatsen van een kruis na doodslag of moord komt niet uit de lucht vallen, het was eeuwenlang een goed gebruik. Het werd geplaatst door de dader of zijn familie, als aandenken en om het slachtoffer te eren of om bloedwraak af te kopen bij de nabestaanden van het slachtoffer. Vergelijkbare kruizen zijn te vinden in Elst en Rumpt.
Kijk hier naar de reportage:
Waarom staat er een moordkruis op de dijk bij Afferden?
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. We brengen het laatste nieuws over de Gelderse historie en organiseren elke zaterdagochtend een exclusieve rondleiding voor onze volgers op bijzondere locaties. En heb je het stripboek Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom al in de boekenkast? Volg ons op: Facebook, Instagram, Twitter, Televisie, Radio en YouTube.
