Gelderland

Afsplitsen? Dan raadszetel inleveren, zegt meerderheid

Afsplitsers nemen vaak hun zetel mee als ze de fractie verlaten. Een meerderheid van de raadsleden vindt dat ze dat niet mogen doen.
Afsplitsers nemen vaak hun zetel mee als ze de fractie verlaten. Een meerderheid van de raadsleden vindt dat ze dat niet mogen doen. © MS Magazine
De meerderheid van zowel raadsleden als inwoners van Gelderland vindt dat wanneer een raadslid zich afsplitst van een partij, hij of zij de zetel moet teruggeven aan die partij. Dat blijkt uit een enquête van Omroep Gelderland en KiesKompas.
Een nipte meerderheid van zo’n 52 procent van de Gelderse inwoners vindt dat een raadslid zijn of haar zetel moet inleveren bij een afsplitsing. In de praktijk kan een raadslid dat zich afsplitst de zetel gewoon meenemen om een eigen fractie te beginnen.
Zo’n 45 procent van de kiezers gaat zelfs nog een stap verder. Zij vinden dat zelfs een raadslid dat met voorkeurstemmen in de raad kwam, bij een afsplitsing uit de raad moet vertrekken en dus de zetel moet teruggeven aan de partij.

Raadsleden

Opvallend is ook dat een meerderheid van de raadsleden vindt dat een afsplitser de zetel moet inleveren. Dat zegt net iets meer dan 50 procent van de ondervraagden.
Een afsplitser die dat niet deed, is Karin Bouwmeister-Booltink uit Duiven. Volgens haar eigen fractie had zij daar alle recht toe, en dat vindt ze zelf ook. "Ik stond op plek negen, dat is echt een onverkiesbare plek. Dus mensen hebben mij op het stembiljet echt moeten opzoeken. De stemmen die ik gekregen heb, waren echt op mij als persoon. Natuurlijk wel in combinatie met de partij, maar het waren wel voorkeurstemmen."
Wat is een afsplitsing en hoe makkelijk gaat dat?

Als een raadslid zich afsplitst, gaat diegene weg bij de fractie waarbij hij of zij aangesloten zat. Vaak doen raadsleden dit als ze niet meer op één lijn liggen met hun fractie.
Het afsplitsen zelf is heel eenvoudig. Een raadslid gaat naar de griffie toe en zegt: 'Ik wil me afsplitsen'. Vervolgens start het raadslid een eigen fractie, maar blijkbaar wil de meerderheid daar nu van afstappen.

In de aflopende raadsperiode waren er veel afsplitsingen in Gelderland. In 24 gemeenten splitsten in totaal 46 politici zich af. Dat resulteerde in 25 nieuwe partijen.

Afsplitsingen vaker in gemeente

Een afsplitsing komt ook wel eens op landelijk niveau voor. Zo splitste bekend Kamerlid Pieter Omtzigt zich vorig jaar af van het CDA. Het komt alleen wel vaker voor in de gemeente, weet politicoloog Simon Otjes. "Strikt juridisch gezien is het even makkelijk om je af te splitsen op lokaal niveau als op landelijk niveau. Maar het gebeurt vaker in de gemeenteraden."
Dat heeft twee redenen. "Ten eerste zijn politieke partijen over het algemeen minder maatschappelijk geworteld" zegt Otjes. Het ledenaantal van partijen daalt al jaren, maar het vergrijst ook. "Als steeds minder mensen lid worden van een partij, een gedeelte al raadslid is geweest en een gedeelte is gepensioneerd, dan is de vijver echt een stuk kleiner om uit te vissen en wordt het moeilijker om genoeg potentiële raadsleden te vinden."
Hierdoor worden lokale politici minder goed geselecteerd dan landelijke politici, gaat Otjes verder: "Landelijke partijen steken veel tijd in het selecteren van kandidaten. Op lokaal niveau weten we dat partijen veel moeite hebben met het vol krijgen van hun verkiezingslijst."
En om die lijst vol te krijgen, kijken partijen steeds vaker buiten hun eigen partij. Zo lopen partijen het risico iemand te selecteren die de partij niet zo goed kent. Eenmaal verkozen in de raad komen die raadsleden er dan achter dat de partij hen toch niet goed ligt en splitsen ze zich af.
Waarom is een zetel van de volksvertegenwoordiger en niet van de partij?

In de wet staat dat volksvertegenwoordigers van de Eerste en Tweede Kamer, maar ook van gemeenteraden, formeel een onafhankelijke positie hebben. Hoewel ze dus vaak worden gekozen via een kandidatenlijst van een politieke partij, worden de politici bij verkiezingen als persoon gekozen. Dat betekent dus ook dat de zetel vier jaar lang van die politicus is, ook als die zich tussentijds afsplitst van de partij.