Rijk van Nijmegen

Hoe kun je het best reageren op beledigingen en scheldpartijen?

Een veelzeggend bord tijdens een vreedzame demonstratie tegen de coronamaatregelen.
Een veelzeggend bord tijdens een vreedzame demonstratie tegen de coronamaatregelen. © ANP
NIJMEGEN - Van een burgemeester die voor ‘dikke bal gehakt’ wordt uitgemaakt tot harde botsingen in de Tweede Kamer. Het is een slechte tijd voor liefhebbers van fatsoenlijke omgangsvormen. Gaan we echt zoveel slechter met elkaar? En ook: hoe kun je het beste reageren op scheldkanonnades?
Voor burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen zijn beledigingen aan de orde van de dag. Op social media heeft hij vaak te maken met opmerkingen en scheldwoorden die betrekking hebben op zijn uiterlijk. In november nog werd hij uitgemaakt door ‘dikke bal gehakt’ door een vuurwerkverkoper die het niet eens was met de plannen van de Veiligheidsraad, waar Bruls voorzitter van is. Ook werd hij door actiegroep Nederland in Verzet op een flyer afgebeeld met een varkenskop.
Bruls is zeker niet de enige die beledigingen ontvangt. “Politici worden soms op schandalige wijze tegemoet getreden. Soms zelfs met dreigen van geweld”, zegt de burgemeester van Nijmegen.
Tegelijkertijd laat het gedrag van politici zelf soms ook te wensen over. Niet voor niets staat er binnenkort een debat over de omgangsvormen in de Tweede Kamer op het programma. Kamervoorzitter Vera Bergkamp sprak haar zorgen uit over de verharding en riep Kamerleden op respectvol met elkaar om te gaan.
In de Tweede Kamer moeten ze het goede voorbeeld geven

'Je moet op je tong bijten'

De angst is dat de manier waarop politici elkaar bejegenen ook invloed heeft op het gedrag van de 'gewone burger'. “Ik vind dat het niet door de beugel kan”, zegt een oudere vrouw in het winkelcentrum in Ede als een verslaggever van Omroep Gelderland haar vraagt naar de verruwing van de samenleving. “Vooral in de Tweede Kamer, daar moeten ze het voorbeeld geven. Ik ben ouderwets als het om normen en waarden gaat.”
Zelf maakt ze het ook soms mee, dat ze ‘onheus bejegend’ wordt. “Pas nog vroegen jongeren wat zo’n oud mens op een scooter moet. Ik denk dan: dat maak ik zelf wel uit. Maar ik rijd wel gewoon door. Als je wat gaat zeggen, wordt het alleen maar erger.”
Een man die voor zijn werk op een bergingsauto zit, noemt de huidige omgangsnormen ‘waardeloos’. “Het overkomt mij ook en het is niet leuk. Je moet op je tong bijten, maar eigenlijk kan het niet. Als ik ergens kom om iets te repareren of een auto weg te halen na een ongeval, help ik een ander. Dan wil ik ook gerespecteerd worden. Maar het gaat nooit snel of mooi genoeg en dan krijg je de volle laag. Van ‘klootzak’ tot erger.”

‘Mensen claimen en eisen meer’

Hij heeft wel een idee waar de verruwing vandaan komt. “Iedereen is druk op zijn eigen manier en wil op nummer één staan. En dat kan niet, dat lukt gewoon niet.”
Laurent Chamuleau van het Nijmeegse trainingsbureau Luniek merkt dat mensen ‘meer claimen en eisen’. Bijvoorbeeld in het ziekenhuis. “Het is: ik moet dit, ik wil dat. Ik ga niet weg voor ik een MRI-scan heb gehad.”
Ook de coronacrisis is volgens hem een voedingsbodem voor meer agressie. “Bij veel bedrijven zijn de huisregels veranderd. Mensen moeten opeens een mondkapje dragen en als je ze daar op aanspreekt, komt er vaak een discussie. ‘Hoezo? Wat een onzin, die hebben geen nut’. En daar moet je bestand tegen zijn. Het hoeft niet uit te monden in agressie.”

Primaire reactie

Chamuleau geeft trainingen hoe je om moet gaan met verbale agressie. Hij maakt een onderscheid tussen emotionele frustratie en gerichte agressie. Een slip of the tongue kun je volgens hem maar beter laten gaan. “Als mensen gaan schelden, wordt het echter persoonlijk. Er is een verschil tussen ‘kutziekenhuis’ en ‘kutgemeente’ of ‘kutwijf’. En tussen ‘wat een klotezooi hier’ of ‘jij bent een klootzak’.”
De kunst is volgens hem om bij verbale agressie grenzen te stellen en vanuit rust te reageren. Geef dus geen primaire reactie. “We kennen allemaal wel het voorbeeld van Geert Wilders en Mark Rutte. ‘Doe eens normaal, man. Doe lekker zelf normaal!’ Maar zo’n reactie is minder effectief en een bodem voor verdere escalatie.”
De clash tussen Rutte en Wilders:
“Beter is om vanuit spanningscontrole te reageren en het heel feitelijk te houden. ‘Je zegt dat ik een klootzak ben, daar ben ik niet van gediend, ik wil dat je daarmee ophoudt’.” Dat is heel lastig in de praktijk, beseft Chamuleau. “Dan voel je je aangevallen, is je ego misschien gekwetst en reageer je uit spanning. Dan bedenk je vaak pas achteraf hoe je misschien beter had kunnen reageren.”

Eervolle aftocht

Wat ook belangrijk is volgens Peter Juffermans van de Praktijk voor Veiligheid in Vaassen: gun je agressor een eervolle aftocht. Met andere woorden, als je iemand hebt aangesproken en je hebt je doel bereikt, laat je dan niet uitdagen tot een verdere discussie. Want niet iedereen wil ‘met kromme schouders afdruipen’, zegt hij.
Als voorbeeld noemt hij een man die een groep hangjongeren aansprak op straat. “Hij liep naar buiten en zei: ga weg, ik heb last van jullie. Maar bij het weglopen scholden de jongens hem uit. Hij werd boos en ging erachteraan. Toen kreeg hij een steen op zijn hoofd. En dat terwijl hij zijn doel eigenlijk al had bereikt.”
Sowieso is de tip om het contact te verbreken, als je merkt dat de agressie toeneemt. “We zijn allemaal voorstander van om elkaar ergens op aan te spreken. Maar tegenwoordig moet je uitkijken dat je niet mishandeld wordt. Dus dan is het soms verstandiger om het maar te laten gaan.”

Steun voor Bruls

Burgemeester Bruls koos er na de opmerking over ‘dikke bal gehakt’ voor een brief te sturen naar tv-programma Op1. De presentatoren lachten namelijk om de vuurwerkhandelaar. “Dat was een voorbeeld van hoe je niet moet reageren”, zegt hij.
Kijk naar het fragment uit Op1:
Bruls vindt het belangrijk om uit te spreken wat je vindt. “Ik merk dat dit voorbeeld ertoe leidt dat andere mensen nu wel op de goede manier reageren. Je moet elkaar durven aanspreken. Je mag best kritiek hebben, maar niet beledigen, niet intimideren en geen geweld.”
Het goede nieuws is volgens hem ‘dat de meeste mensen zo denken’. Bruls kreeg de afgelopen twee maanden opvallend veel positieve berichten. Van collega’s, maar ook van wildvreemden. “Als er alleen maar kritiek en beledigingen waren, dan houdt het op een gegeven moment op. Dat is misschien ook het goede aan de discussie die de afgelopen maanden op gang is gekomen. Mensen die mij helemaal niet kennen, zeggen: trek niets van de beledigingen aan en ga gewoon door. Kijk, daar doe je het uiteindelijk voor. Dus eigenlijk ben ik er nu een stuk positiever door.”