Vijftig raadsleden splitsten zich af: hier zie je wie dat zijn

Soms stapte zelfs een hele groep raadsleden uit een lokale partij, zoals in Zevenaar. Het ging daar om vier raadsleden die later de nieuwe partij Wij Zijn Zevenaar begonnen.

Zie ook: Lokaal Belang in Zevenaar valt uiteen, vier raadsleden beginnen nieuwe partij

Veel afsplitsers stappen zelf uit de fractie. Vaak door een 'gebrek aan vertrouwen' of door een 'verschil van inzicht'. Maar er zijn ook voorbeelden waarbij het raadslid door de fractie eruit werd gezet. Dat gebeurde in Lochem en Montferland.

De gemeente Duiven kende de afgelopen zittingsperiode vier afsplitsers, van wie drie mensen uit dezelfde fractie. Ze staan daarmee nét niet op nummer 1 in de provincie. Tiel en Apeldoorn zijn koploper met vijf afsplitsers.

In Duiven begon de raad na de verkiezingen vier jaar geleden met acht partijen, maar dat zijn er inmiddels elf waarvan zeven met slechts één zetel.

Duivens raadslid Karin Bouwmeister-Booltink ging rond het einde van 2019 op eigen kracht verder. Ze splitste anderhalf jaar na de vorige verkiezingen af van Lokaal Alternatief en ging verder als fractie DOED. Ze ging van zes medefractieleden naar nul, maar dat was niet het grootste nadeel.

"Het was wel hard werken, maar ik heb er geen problemen mee gehad toen ik het alleen moest doen. Ik heb me ook nog steeds ingezet op alle onderwerpen. Het enige nadeel is dat ik pas sinds 2018 in de raad zit, dus ik mistte nog wel wat kennis", vertelt ze.

Inmiddels heeft Bouwmeister naar eigen zeggen een succesvolle partij opgericht. De partij is namelijk aardig gegroeid. Er zijn twee fractie-assistenten en er staan twaalf mensen op de kandidatenlijst voor aankomende verkiezingen.

Toch is niet iedereen even blij met de uitdijende raad. Merlijn de Jonghe is van GroenLinks en door een afsplitsing is hij nog maar in zijn eentje over. De vergaderingen? Die duren met meer partijen vaak langer. "Soms willen partijen over een bepaald onderwerp allemaal hun zegje doen. Met elf partijen in plaats van acht ben je dan toch langer bezig."

Bouwmeister ziet hetzelfde gebeuren met de zeven eenmansfracties die Duiven rijk is, maar is ook positief. "Ik snap wel dat versplintering nooit fijn is. Het is heel lastig met zeven eenmansfracties op vergaderingen als je van alle partijen iets moet horen. Aan de andere kant moet je bij een versplinterde gemeenteraad juist samenwerken en de verbinding opzoeken om iets te bereiken. Het heeft zijn voor- en nadelen."

Overigens hoeven eenmansfracties in de gemeenteraad niet alles zelf te doen. Bij zogenoemde commissievergaderingen mogen ze een vervanger sturen: een fractie-assistent. Een uitkomst: “Het komt wel eens voor dat we twee vergaderingen tegelijkertijd hebben. Als je in je eentje bent, moet je kiezen", zegt de Jonghe. Hij heeft twee fractie-assistenten en kan daardoor zijn werk voor een groot deel in drieën delen. "Dat maakt wel een verschil. Maar naast het verdelen van onderwerpen, kunnen wij ook met zijn drieën ons inhoudelijk ergens in verdiepen."

Politicoloog Simon Otjes is verbonden aan de Universiteit Leiden en vindt dat Den Haag nog wel wat kan leren van die gemeenteraden: "Je gunt Sylvana Simons van Bij1 en Caroline van der Plas van de BBB ook extra hulp zodat zij een gedeelte van het Kamerwerk kunnen overdragen. Dat is iets waar de landelijke politiek van kan leren."

Raadsleden zijn helemaal niet blij met de gevolgen die versplintering met zich meebrengt. Uit een onderzoek van Omroep Gelderland en KiesKompas blijkt dat 45 procent van de raadsleden vindt dat de kiesdrempel omhoog moet om zo kleine fracties uit de gemeenteraad te houden.

Bouwmeister ziet daar geen oplossing in: "Het zijn natuurlijk de grote partijen die het zeggen terwijl de kleine partijen gewoon bestaansrecht willen hebben. Landelijk doen kleine partijen het ook goed, kijk naar Volt en de BBB. Ik denk dat het juist heel goed is als je iets kleinere partijen ook de ruimte geeft om de politiek te kunnen bedrijven."

Voor de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen spreekt Otjes voorzichtig zijn verwachtingen uit: 'mijn verwachting is dat de versplintering hoog zal zijn', maar of die versplintering hoger is dan de vorige verkiezingen weet hij niet.

En dat gaat wat betekenen voor de formatie. Het record van Rutte zullen ze niet breken, maar de gemeenteraden kunnen er volgens Otjes wel steeds langer over moeten doen. "In versplinterde gemeenteraden wordt het duidelijk lastiger om een meerderheid te vormen, omdat er simpelweg meer partijen nodig zijn."

De politicoloog deed al eerder onderzoek naar versplintering bij gemeenteraden. Het is volgens hem logisch dat zo’n formatieproces langer duurt: hoe meer partijen er nodig zijn voor een meerderheid, hoe meer overleg er is.