Natuur van slag door 'spectaculaire wintertemperaturen'

"De spectaculaire temperaturen rond de jaarwisseling zouden vijftig jaar geleden niet hebben misstaan in mei", zegt bioloog Arnold van Vliet van de Wageningen Universiteit. "En het is nog steeds lenteachtig. Je ziet het stuiven van de elzen en de hazelaars. Rond de jaarwisseling hadden mensen daardoor last van hooikoorts. We zien overal meldingen van muggenoverlast. Er zijn teken actief, en wespen en vlinders vliegen rond. Als je erop let, zie je toch dingen gebeuren die niet normaal zijn voor begin januari."

Van Vliet werkt al twintig jaar aan de Natuurkalender. "Samen met het publiek en leerlingen houden we via de Natuurkalender bij wat wanneer gebeurt in de natuur. We zien spectaculaire veranderingen. Het groeiseizoen duurt tegenwoordig bijna een maand langer dan vijftig jaar geleden. Dat heeft alles te maken met de hogere temperaturen."

Maar de kans is groot dat Koning Winter de komende weken alsnog zijn intrede doet. Volgens de bioloog kan dat flinke gevolgen hebben voor de flora en fauna. "Dan kunnen dieren die nu actief worden, zoals vlinders of andere insectensoorten, daar heel veel last van krijgen."

Een extreme koudeperiode kan volgens de bioloog ook gevaarlijk zijn voor bomen. "Bij fruitbomen komen bij deze hoge temperaturen de sapstromen op gang. Als het dan hard gaat vriezen dan kan ook het hout bevriezen. Fruittelers zullen de komende tijd toch wel even kijken of er al beweging is in de knoppen. Ik denk dat het nu nog net op het randje zit, maar het zou zo maar kunnen gebeuren. Het is een spannende tijd!"

Planten en dieren kunnen volgens Van Vliet prima tegen een stootje. "De natuur is op zich wel variatie gewend in temperatuur, neerslag en droogte. Maar die aaneenschakeling van extremen wordt wel heel erg veel op dit moment. Je ziet daardoor een massale volksverhuizing in de natuur van zuid naar noord. Maar die verschuiving van planten en dieren gaat tien keer zo langzaam als dat de temperatuur stijgt. Dus ze lopen en vliegen letterlijk achter de feiten aan. Het is zorgwekkend dat de natuur het tempo van de klimaatverandering niet kan bijhouden", legt hij uit.

Met het oog op de klimaatverandering is de bioloog pessimistisch over de gevolgen voor de natuur. "Er staat ons niet heel veel goeds te wachten, want het wordt steeds warmer. Dat gaan we niet in een klap tegenhouden. Er wordt wel heel hard aan gewerkt, maar is het snel genoeg? Die temperatuurstijging blijft voorlopig nog wel doorgaan, dus we krijgen steeds meer van dit soort extremen. Daarom is het belangrijk dat we steeds beter blijven volgen wat er in de natuur gebeurt."

Van Vliet vindt dat we als mensen een verantwoordelijkheid hebben voor dieren en planten. "Naast dat we de klimaatverandering moeten voorkomen, moeten we ook vol aan de bak om natuur de ruimte te geven. We moeten haar maximaal helpen om zich mee te kunnen bewegen met de veranderingen."