Arnhem en omstreken / Achterhoek

Groot acteur Eric van der Donk (92) overleden: 'Ook op hoge leeftijd nam hij zijn vak serieus'

Eric van der Donk met René Arendsen en Bas Steman
Eric van der Donk met René Arendsen en Bas Steman © Omroep Gelderland
ARNHEM - De zaterdag overleden acteur Eric van der Donk (1929-2021) speelde talloze rollen in de theaters en was te zien in grote tv-series zoals Pleidooi en Oud Geld. Zijn laatste hoofdrol speelde hij in de tv-serie Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom bij Omroep Gelderland. Programmamaker René Arendsen vroeg de acteur in 2017 om zijn stem te lenen aan Karel van Egmond, de hertog van Gelre. Arendsen schreef onderstaande terugblik op een bijzondere samenwerking.
Eric van der Donk bracht één van de belangrijkste historische figuren uit de Gelderse geschiedenis op weergaloze wijze tot leven. Het was magisch om zo’n groot acteur aan het werk te zien. Eric had al een respectabele leeftijd bereikt toen we hem benaderden voor Ridders van Gelre. We vonden dat best een risico, maar onze twijfels verdwenen als sneeuw voor de zon toen hij plaatsnam in de opnamestudio en zijn rol speelde. Het was een onvergetelijk moment.
Eric van der Donk was van 1960 tot 1985 verbonden aan de Toneelgroep Theater in Arnhem. Zijn vertolking van Jerolimo in het stuk De Spaanse Brabander leverde hem in 1978 de Louis d'Or op, de belangrijkste toneelprijs van Nederland. In 1996 kreeg Van der Donk een Gouden Kalf voor zijn rol als de vermoorde ondernemer Gerrit Jan Heijn in de film De Langste Reis. Van der Donk was in de jaren negentig te zien in de kwaliteitsdramaseries Pleidooi en Oud Geld. Ook speelde hij onder meer in Het Klokhuis en in de films Pietje Bell 2 en Kruimeltje.

Documentaire en fictieve verhaallijn

De tv-serie Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom was een omvangrijk project. In twintig afleveringen van een half uur vertelden we de ontstaansgeschiedenis van de provincie Gelderland. Het idee was om naast een documentaire ook een fictieve verhaallijn toe te voegen. Hertog Karel van Gelre (1467-1538) zou de Ridders iedere week aansturen om een deel van de Gelderse geschiedenis te ontdekken. Maar wie moest de stem van de hertog inspreken? Gids Anneke van der Griend uit de Arnhemse Eusebiuskerk opperde om Eric van der Donk te vragen. Zij legde ook het eerste contact.

'Eric nam zijn vak uiterst serieus'

Op een mooie zomerdag fietste ik bij Eric langs om kennis te maken. We spraken af om elkaar te tutoyeren. Ik had daar wat moeite mee, maar Eric vond dat prettiger werken. Hij zegde toe de rol van hertog Karel op zich nemen, maar hij had wel voorwaarden. De tekst wilde hij een week van tevoren hebben zodat hij zich kon voorbereiden. Ook op hoge leeftijd nam Eric zijn vak heel serieus.
Dat bleek ook toen ik hem tijdens de eerste opnamedag thuis ophaalde. Eric had een groot aantal opmerkingen en tekstsuggesties, die hij graag eerst even wilde doornemen met collega Bas Steman en mij. Ik vreesde dat we zouden verdrinken in details en dat Eric daarmee al zijn energie verspeelde voordat we de tekst zouden opnemen. Niets bleek minder waar. Na een uurtje hadden we alles besproken en konden we nog voor de lunch de teksten opnemen.
Luister hier naar de ruwe opnames met Eric van der Donk:
Het moment dat Eric zijn eerste teksten als hertog Karel van Gelre uitsprak, zal ik nooit vergeten. Hij transformeerde van een acteur op zeer hoge leeftijd in een energieke, strijdvaardige en vaderlijke vorst uit de Gelderse Renaissance. Bas en ik keken elkaar aan en konden onze oren nauwelijks geloven. Dit is dus wat een groot acteur kan doen. Een kunstenaar van het allerhoogste niveau, die zelfs op hoge leeftijd zijn talenten behoudt en kan tonen op het moment dat het moet.

Mengeling van fijngevoeligheid en demonisch

Het was fantastisch om dat mee te mogen maken en ik geniet nog vaak van dat enorme vakmanschap, wanneer ik uitzendingen terugkijk. Ik herken mij zeer in deze passage die de Volkskrant schreef in het in memoriam: “In zijn acteren zat altijd een mengeling van fijngevoeligheid en iets demonisch, met zijn melodieuze tekstbehandeling als voornaamste kenmerk.” Alleen al in de leader van de tv-serie Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom komen al deze talenten terug.
Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom
In twee sessies nam Eric van der Donk in totaal tientallen kortere en langere teksten met ons op. Alles bij elkaar zat hij een uur in de studio. Hij zette een vaderlijke, zachtaardige en melancholische hertog van Gelre neer. Maar af en toe was hij strijdvaardig of ronduit boosaardig. Dan klonk de demonische ondertoon door, die in zijn werk geroemd wordt.

Persoonlijke opinie Sint-Jansbeek

Tijdens de tweede opnamesessie was Eric zwakker en had hij meer tijd nodig om de juiste toon te vinden. Bij het slot van de serie was hij weer op z’n best, toen hij afscheid nam van de Ridders. Ook voegde hij inhoudelijk een persoonlijke noot toe over de Sint-Jansbeek die in 2017 terugkeerde in de Arnhemse binnenstad. Eric was daar niet enthousiast over en de hertog deelde uiteraard die mening.
2021-12-07_12.14.52_7. Slot hertogdomserie
Na de opnames had ik nog een paar keer contact met Eric. Hij belde na een paar afleveringen om te zeggen dat hij de tv-serie erg goed vond. Ik prees zijn aandeel in het eindresultaat, maar dat wuifde hij weg. Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom won in 2019 de NL-Award voor het beste televisieprogramma van de regionale omroepen. Een paar maanden later verscheen een gelijknamig stripboek.

'Laatste keer dat ik hem sprak'

Vorig jaar stuurde ik Eric een dvd-box en het stripboek om nogmaals mijn bewondering uit te spreken voor zijn vakmanschap. Een paar dagen later belde hij om te bedanken voor het verrassingspakket. Hij was daar erg blij mee. Het was de laatste keer dat ik hem sprak.
Eric van der Donk was een groot acteur, één van de laatsten van zijn generatie. Het was een genot en een eer om zijn enorme talent van nabij te mogen meemaken.
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. We brengen het laatste nieuws over de Gelderse historie en organiseren elke zaterdagochtend een exclusieve rondleiding voor onze volgers op bijzondere locaties. En heb je het stripboek Ridders van Gelre en Ons Verloren Hertogdom al in de boekenkast? Volg ons op Facebook, Instagram, Twitter, televisie, radio, YouTube en online.