Nieuws

Helft van de patiënten wacht te lang op afspraak in het ziekenhuis

Freke Remmers  &  Just Vervaart

23 november 2021, 07:00 • 4 minuten leestijd

Ruim één op de drie patiënten wacht te lang op een operatie.
Ruim één op de drie patiënten wacht te lang op een operatie. © Pixabay
ARNHEM - Patiënten kunnen maar moeilijk een eerste afspraak maken in een Gelders ziekenhuis. In meer dan de helft van de gevallen moeten ze daar langer op wachten dan zou moeten. Eenmaal onder behandeling van het ziekenhuis duurt het in ruim één op de drie gevallen te lang tot ze zijn geopereerd of behandeld. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland.
We vergelijken de gegevens over de wachttijden op de website zorgkaartnederland.nl met de afspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders over maximaal aanvaardbare wachttijden. Die gaan over planbare zorg, niet over spoedzorg. Voor een eerste afspraak op de polikliniek zou je eigenlijk binnen vier weken terecht moeten kunnen. Maar in onze provincie wordt die norm in 53 procent van de gevallen overschreden.
Eenmaal onder behandeling van een medisch specialist moet ruim één op de drie patiënten in Gelderland te lang wachten op een behandeling of operatie. Dat zou binnen zeven weken na je diagnose moeten gebeuren, maar dat lukt dus lang niet altijd. Soms moet je daar één dag 'te lang' op wachten, soms zelfs maanden.
Vooral in het Radboudumc en het Rijnstate moeten patiënten gemiddeld lang wachten. Dat zijn dan ook de grootste ziekenhuizen in onze provincie waar ze vaak complexe zorg leveren die ergens anders niet geboden wordt.

Ergens anders sneller

Wie in zijn eigen ziekenhuis niet snel genoeg terecht kan, kan op zorgkaartnederland.nl kijken in welk ander ziekenhuis dat wel kan. Op die manier zou je als patiënt in heel Gelderland in ieder geval wel ergens op tijd terecht moeten kunnen, als je daarvoor tenminste verder wil reizen.
Zorg waarvoor je nergens in Gelderland op tijd terecht kan, is transgenderzorg, psychiatrie, immunologie (problemen met het afweersysteem), en een nekhernia. Het gaat dan om het maken van een eerste afspraak op de polikliniek. Wil je aan je hartritmestoornissen behandeld worden door middel van 'ablatie', dan moet je ook overal te lang wachten.

Corona-effect

Dat mensen te lang moeten wachten op hun operatie, is een probleem van alle tijden. Of de coronapandemie de wachttijden in de ziekenhuizen heeft vergroot, valt met de gegevens van zorgkaartnederland.nl niet te zeggen. Die data wordt daar pas sinds augustus 2021 centraal gepubliceerd.
De Nederlandse Zorgautoriteit, die meer zicht heeft op wachttijden vóór de coronapandemie, zegt dat de wachttijden op de polikliniek daar nauwelijks beïnvloed worden. "Dat komt bijvoorbeeld doordat hier geen IC-bedden of operatiekamers voor nodig zijn. Een individuele stijging bij een ziekenhuis kan wel indirect samenhangen met corona, bijvoorbeeld vanwege ziek personeel."
Landelijke wachttijden voor bijvoorbeeld een borstverkleining, heup- en knievervangende operaties, liesbreuk en spataderen en (stress)incontinentie zijn wel opgelopen met 2 tot 5 weken. Dat zijn operaties die vaak werden uitgesteld vanwege de druk op de zorg.
Sommige patiënten moeten, mede door de coronapandemie, zelfs jaren wachten op een operatie. Jan van Elst is zo'n patiënt. Zijn verhaal lees je vanavond op onze website en app, en zie je vanmiddag in de documentaire 'Over mijn lijf; wachten en weigeren in coronatijd'. Om 17.20 uur te zien op TV Gelderland (daarna ieder uur herhaald).

Inhaalzorg ingehaald

Voor het onderzoek hebben we ook gekeken of de wachttijden voor behandelingen die het vaakst zijn uitgesteld, veranderden. Daarbij keken we naar de behandelingen waar de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de meeste inhaalzorg voorzag, zoals heup- en knieoperaties, staaroperaties en borstreconstructies. Met het inhalen van die uitgestelde zorg zou je verwachten dat de wachttijd daar omlaag gaat. Met de nieuwe coronagolf zou de wachttijd weer gelijk blijven of juist weer oplopen, omdat dezelfde operaties daar onder te lijden hebben.
Zo'n conclusie valt echter met deze gegevens niet te trekken, wat de NZa wel kan verklaren. "Als er minder behandelingen kunnen plaatsvinden, stijgt de wachttijd. Als er minder doorverwijzingen zijn (omdat mensen minder vaak naar de huisarts gingen, red.), daalt de wachttijd. Deze effecten kunnen elkaar opheffen. Hierdoor kan het zijn dat de wachttijd hetzelfde bleef, terwijl er minder zorg geleverd kon worden.”
Het heeft ook met de rekenmethode te maken, waardoor operaties die überhaupt niet worden ingepland niet zichtbaar worden in de wachttijd. "Zodra de druk op de zorg afneemt en planbare behandelingen wel weer kunnen worden ingepland, zal de data ook de stijging in de wachttijden laten zien."

Dalingen en stijgingen

In de Gelderse cijfers is wel te zien dat de wachttijd voor een staaroperatie langzaam maar zeker daalt, ook tijdens de huidige opleving van het coronavirus. Zulke operaties duren vaak kort (15 minuten of minder), waardoor je ook snel een hoop mensen kan helpen. “Het kan ook zijn dat hier nog sprake is van achterblijvende vraag en deze patiënten nog op de wachtlijst moeten komen”, denkt de NZa.
De wachttijden voor heup- en knieoperaties laten ook een licht dalende lijn zien, wat er volgens de NZa op wijst dat die zorg op veel plaatsen toch wel wordt ingehaald. Dat gebeurt mede met hulp van privéklinieken.
De behandeling van incontinentie bij vrouwen laat juist een stijgende lijn zien, volgens de NZa waarschijnlijk vanwege het hoge ziekteverzuim op de afdelingen gynaecologie.
Verantwoording

Omroep Gelderland gebruikt voor dit artikel data van de website Zorgkaartnederland.nl. Sinds augustus publiceert de Nederlandse Zorgautoriteit elke twee weken de wachttijden zoals ze worden aangeleverd door de afzonderlijke ziekenhuizen. Het is een initiatief om die wachttijden voor patiënten inzichtelijk te maken, zodat ze beter kunnen kiezen waar ze met hun ziekte of aandoening het snelst terecht kunnen.

Voor dit artikel keken we naar de gemiddelde wachttijd berekend over alle Gelderse ziekenhuizen. De daadwerkelijk wachttijd zal per ziekenhuis verschillen. De aangeleverde gegevens zijn niet optimaal. Uit onderzoek van Kassa bleek bijvoorbeeld dat Rijnstate in Arnhem niet elke keer de wachttijden van alle specialismen doorgeeft. Omroep Gelderland zag dat Gelre ziekenhuizen in Apeldoorn en Zutphen steeds precies dezelfde wachttijden aanleverde. Volgens het ziekenhuis komt dat doordat de wachttijden nog handmatig werden berekend, maar wordt het geautomatiseerd. Sinds midden november is dat ook terug te zien in de geleverde data.

Bij het berekenen van de gemiddelde wachttijden zijn alleen gegevens meegenomen van ziekenhuizen die minimaal vier keer een wachttijd hebben opgegeven. Onrealistisch fluctuerende waardes zijn eruit gefilterd. Bij het berekenen van het percentage afspraken of behandelingen waar de normen niet gehaald worden, hebben we gekeken naar de laatste twee peildata.