Waarom zwermende spreeuwen niet botsen

Spreeuwen lijken op afstand volledig bruin te zijn, maar van dichtbij kun je zien dat ze bedekt zijn met witte spikkels. In de zomer hebben ze echter een prachtig iriserend verenkleed als de zon erop schijnt.

Deze mooie dieren zijn op het moment in groten getale in ons land. In de herfst zijn hier zelfs evenveel spreeuwen als mensen! Dit komt omdat de afgelopen weken veel soortgenoten uit Rusland en Scandinavië zijn gekomen om in Nederland te overwinteren.

Spreeuwen zijn sociale vogels en verzamelen zich vaak in groepen, wat een aantal voordelen heeft. Ten eerste zien meerdere spreeuwen bij elkaar sneller een roofdier naderen die het op hen gemunt heeft, zoals een sperwer of slechtvalk.

Ten tweede kunnen roofvogels die grote zwermen verwarrend vinden. Het is voor hen dan lastiger om één spreeuw uit te zoeken die je hoofdmaal wordt. Een derde voordeel is dat spreeuwen uit de omgeving de gezamenlijke slaapplaats eenvoudiger kunnen vinden als er duizenden spreeuwen op die plek rondvliegen. Want dat is waar ze voornamelijk zwermen: in de avond bij hun slaapplaats. Dat kan een rietveld zijn of een rijtje bomen.

Tijdens hun indrukwekkend vluchten vliegen de spreeuwen alle kanten op. Het lijkt een wonder dat ze niet massaal botsen, maar het blijkt dat ze bepaalde tactieken gebruiken. Spreeuwen houden namelijk hun buurvogels in de gaten tijdens de vlucht. Ze registreren de beweging van maximaal zeven vogels om hen heen en bepalen zo hun vliegrichting. Daarnaast vliegen ze met een snelheid van ongeveer 36 km/u en vertragen of versnellen niet. Zo ontstaat er hoog in de lucht geen file of kettingbotsing.

Maar wie besluit dan dat er bochten gemaakt worden? Als de spreeuwen geen bochten zouden maken, dan vliegen ze kilometers door en zijn ze ver verwijderd van de slaaplocatie waar ze 's nachts vaak verblijven. Het is dus de bedoeling dat ze in de buurt blijven.

Een praktijkvoorbeeld: stel dat een paar spreeuwen bij de slaapplaats vliegen en te ver uit de buurt raken. Dan wijzigen de voorste spreeuwen hun koers. De spreeuwen die daarachter vliegen, volgen de voorste spreeuwen. Maar de spreeuwen die achteraan de groep vliegen, vliegen nog even door, tot ze merken aan hun buurvogels dat de vliegrichting verandert.

Wat leuk is, is dat door een verandering in richting andere spreeuwen ineens voorop vliegen. Er is dus niet echt sprake van een leider. Spreeuwen blijken ook een beetje te dalen als ze de bocht omgaan, waardoor een verticale beweging in de zwerm ontstaat. Door al deze vliegbewegingen ontstaan er verdikkingen in de zwerm of lijken de spreeuwen wat losser van elkaar te vliegen en zo ontstaan verschillende vormen.

Na een tijdje vliegen is het tijd voor nachtrust en vliegen de vogels naar hun slaapplaats. Welterusten, vliegkunstenaars.