Nieuws

Toch stikstofhandel met boeren, om deze redenen ligt dat gevoelig

Koeien in de wei.
Koeien in de wei. © ANP
ARNHEM - Het is al anderhalf jaar een heet hangijzer en andere provincies stonden het allang toe, maar in Gelderland kon het nog steeds niet: stikstofrechten kopen van een boer. Woensdagavond ging een meerderheid in de provincie alsnog akkoord en kunnen ook boeren hun stikstofrechten verhandelen.
Nederland heeft een stikstofprobleem. Volgens de rechter mag er niets gebouwd worden, als er geen stikstof wordt gecompenseerd. Dat kan door zelf minder stikstof uit te stoten of door rechten bij iemand anders te kopen. De provincie Gelderland vreest dat iedereen naar de boeren gaat kijken en zette daarom vorig jaar de hakken in het zand. Met boeren kon niet worden gehandeld. Dat heeft drie redenen.

Reden 1: ongebreidelde opkoop

Het is het doemscenario: iedereen wil van alles en koopt de rechten bij de boeren op de Veluwe. Die bedrijven zijn interessant qua stikstofrechten. Gelderland vreest ‘wild west-praktijken’ waarbij de boeren massaal worden 'weggekocht'. Maar nu ligt er toch een voorstel en dat komt door een nieuwe rekenmethode voor stikstof.
Stikstof die verder dan 25 kilometer neerkomt, hoeft niet te worden gecompenseerd. De andere kant van die medaille: bedrijven kunnen dan ook niet meer compenseren met een bedrijf op een grotere afstand dan 25 kilometer.
Daardoor is volgens de provincie de druk van de ketel. Maar de politiek twijfelt: ze vragen zich hardop af of deze rekenmethode wel standhoudt bij de rechter. Die twijfel is niet weg, maar een ruime meerderheid stemde woensdag voor een motie: zet de rechter een streep door die 25 kilometer, dan gaat de boel meteen weer op slot.

Reden 2: leegstand en verloedering

Stel, een boer is opgekocht, de stikstofrechten zijn verhuisd én de stallen blijven leeg achter. Dat zorgt volgens de provincie voor verloedering op het platteland. En daar zit nog een belangrijk aspect aan: signalen van boeren die worden benaderd om hun lege stallen te verhuren aan criminelen, voor bijvoorbeeld een drugslab.
Die ondermijning probeert de provincie te voorkomen en daarom komt er een sloopverplichting. Verhandelt een boer zijn rechten, dan moeten de stallen tegen de grond. Wie dat gaat betalen? Dat moeten de koper en verkoper zelf bepalen.

Reden 3: weglekken van stikstofrechten

Dit is misschien wel het meest technische obstakel: het weglekken van stikstofrechten. De kans dat een bedrijf precies dezelfde rechten nodig heeft als een boer die wil verkopen, is natuurlijk erg klein.
Misschien heeft het bedrijf maar de helft nodig. Wat gebeurt er met de rest? Lekt dat weg, verdwijnt het in het niets? De provincie heeft ook hier een sleutel in handen: de stikstofbank. Dat moet een bank worden waar de provincie stikstof aan toe kan voegen én weer uit kan geven. De rechten die door het bedrijf niet worden gebruikt, vloeien naar de bank en kunnen zo weer ergens anders worden gebruikt.
Echt enthousiast zijn de politici overigens niet. Ze noemen de handel met boeren 'een noodzakelijk kwaad.' Gedeputeerde Peter Drenth. "Dit is een middel wat juridisch is toegestaan, maar we gaan er niet mee adverteren. We gaan geen stikstofloket openen, zoals andere gemeenten."