Achterhoek / Stedendriehoek

Hier werd 150 jaar geleden het laatste 'oerbos' van Nederland gekapt

Beekbergerwoud
Beekbergerwoud © Omroep Gelderland
BEEKBERGEN - Wie weet nog wat er gebeurde op 10 juni 1871? Op die dag is de laatste boom in het laatste ‘oerbos’ van Nederland gekapt. Het Beekbergerwoud heeft een bijna mythische klank gekregen. Met dank aan F.W. van Eeden, de vader van dichter Frederik van Eeden, die vond dat dit woud ‘als monument van de voormalige natuur van ons land niet minder waarde had dan oude gebouwen voor de geschiedenis der vaderlandse kunst’.
Dat het Beekbergerwoud heel oud was, staat niet ter discussie. Op de plek van het woud heeft zeker achtduizend jaar onafgebroken bos gestaan. Maar volgens de bekende botanicus Eddy Weeda is het daarmee nog geen oerbos, omdat er ook hout werd gekapt en nieuwe bomen werden aangeplant.
Maar bijzonder was het wel. Een ondoordringbaar moerasbos waar gemiddeld tachtig centimeter water stond. Gemeenschappelijk eigendom van de geërfden van de Lierdermark. Halverwege de negentiende eeuw wordt het woud een blok aan het been van de Marke en besluiten ze het bos te verkopen. In oktober 1869 wordt het woud voor de lieve som van 111.000 gulden verkocht aan Barend van Spreekens uit Velp, die het woud wil kappen en de grond geschikt wil maken voor de landbouw. In krap twee jaar tijd weten honderdvijftig arbeiders het woud te kappen en de grond geschikt te maken voor de landbouw.
Ellen ter Stege in het Beekbergerwoud
Ellen ter Stege in het Beekbergerwoud © Omroep Gelderland

Het nieuwe Beekbergerwoud

In 2006 is Natuurmonumenten begonnen met het herstel van het Beekbergerwoud. En eigenlijk komt het neer op nietsdoen. De natuur mag haar gang weer gaan op het voormalige grasland. En inmiddels ziet het er best indrukwekkend uit. De elzen en eiken die er stonden zijn forse bomen geworden en na een intensieve zoektocht werden er nazaten gevonden van de bomen die destijds in het woud stonden.
Maar of het ooit zo indrukwekkend zal worden als het woud van weleer? Volgens Ellen ter Stege, ecologe bij Natuurmonumenten, is dat niet haalbaar omdat de omgeving te veel veranderd is. Zo loopt de A50 dwars door het gebied van het oorspronkelijke woud. Ook de waterstand kan niet zo maar verhoogd worden, omdat de mensen in de omgeving droge voeten willen houden.
Ellen ter Stege met René Arendsen in het Woud
Ellen ter Stege met René Arendsen in het Woud © Omroep Gelderland

Ridders van Gelre en de ontdekking van ‘het woud’

Dat het Beekbergerwoud zo’n magische klank heeft gekregen is waarschijnlijk ook te danken aan de ontsluiting van ons land. Door de aanleg van kanalen en spoorlijnen ging de gegoede Nederlander er op uit om het eigen land te ontdekken. De Veluwe, ooit een barre woestenij waar je beter met een grote boog omheen kon lopen werd bereikbaar. Schrijvers en natuurliefhebbers bezochten het woud en waren lyrisch over wat ze zagen. De mythe van het laatste oerbos was geboren.
In het vierde deel van hun Grand Tour door de negentiende eeuw gaan Ridder René en Ridders Bas op zoek naar de resten van het woud. En voor het eerst tijdens hun Tour smaken ze de geneugten van het reizen per trein. De Konings- en Baronnenlijn brengen ze naar Vaassen waar Ridder Bas het pas gegraven kanaal gaat bezichtigen en waar Ridder René kasteel de Cannenburch bezoekt, dat volgens negentiende eeuwse reisschrijvers in deplorabele staat verkeert.
Bekijk de aflevering van Ridders van Gelre over het Beekbergerwoud:
Ridders van Gelre - Beekbergerwoud - VSM - Apeldoorns Kanaal - Cannenburch