Achterhoek

Varkens geslacht zonder goede verdoving in groot Gelders slachthuis

Varkens in een slachthuis.
Varkens in een slachthuis. © Omroep Gelderland
In een groot slachthuis in Gelderland zijn vorig jaar varkens geslacht die nog tekenen van bewustzijn vertoonden. De slachtmedewerker bleek niet de papieren voor dit werk te hebben. De leidinggevende noemde de toezichthouder die dit wilde melden 'kinderachtig'.
Dat blijkt uit rapporten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die Omroep Gelderland heeft opgevraagd. Het gaat om twee incidenten die vorig jaar in twee verschillende grote Gelderse slachthuizen plaatsvonden. De namen van de slachthuizen zijn weggelakt.
Bij het eerste incident, in april 2020, hoort de toezichthouder in de slachthal een varken gillen. Het dier blijkt niet goed verdoofd. De medewerker die varkens ‘naverdooft’, gebruikt de handmatige verdooftang tweemaal verkeerd. Hij geeft het varken elektrische schokken op de flanken terwijl dat op de kop moet, anders raken de hersenen niet verdoofd.
De toezichthouder constateert dat het varken ‘ernstig vermijdbaar lijden’ is aangedaan. En dat de medewerker wel de papieren heeft, maar duidelijk niet vakbekwaam is. Hij kijkt beelden terug die zijn gemaakt in de slachthal en bespreekt nadien met de betrokken medewerkers hoe dit voortaan beter kan.

'Knipperen spontaan met de ogen'

Bij een tweede incident, op 29 juni 2020, elders in Gelderland, beschrijft een toezichthouder dat hij in de slachthal drie varkens op de lopende band ziet liggen die niet goed verdoofd zijn. Ze vertonen ‘duidelijke tekenen van bewustzijn’. Ze knipperen ‘herhaaldelijk spontaan met de ogen’, schrijft hij.
De medewerker bij de lopende band ziet dit niet. De varkens krijgen geen extra verdoving. Ze zijn daardoor niet buiten bewustzijn tot ze dood zijn. De toezichthouder constateert ook hier ernstig vermijdbaar lijden.
Ik ben het niet met de regelgeving eens
Leidinggevende slachthuis
Als hij de leidinggevende in het slachthuis hiermee confronteert en vraagt naar het diploma van de medewerker, blijkt die geen diploma te hebben. De medewerker mag volgens de wet daarom geen varkens (na)verdoven. De leidinggevende reageert dat hij het ‘niet met de regelgeving eens’ is. Hij weigert vervolgens het identiteitsbewijs van de medewerker te laten zien.
Een chef van het slachthuis noemt de toezichthouder even later ‘kinderachtig’, omdat die de misstand wil melden. De aanwijzing van de toezichthouder wordt bovendien genegeerd: driekwartier later staat dezelfde medewerker zonder diploma nog steeds varkens te verdoven.

Boete

Het rapport stopt daar. Maar op navraag laat de NVWA weten dat er een gesprek is geweest met het slachthuis, en dat de betrokken medewerker ‘alsnog van de positie gehaald’ is en is ingeschreven voor de opleiding.
Ook heeft de NVWA boetes opgelegd. Maar de betrokken slachthuizen hebben daartegen bezwaar gemaakt. De procedures lopen nog, zegt woordvoerder Lex Benden van de NVWA.

'Mag echt niet'

Ruim 16 miljoen varkens zijn vorig jaar in ons land geslacht, volgens cijfers van het CBS. Maar slecht verdoofd of onverdoofd slachten mag écht niet in reguliere slachthuizen, zegt Frank van Eerdenburg. Hij is universitair hoofddocent diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht.
"Het is totaal niet van belang hoeveel dieren er per jaar worden geslacht. Ze moeten allemaal verdoofd zijn." Belangrijk is dat medewerkers de opleiding hebben gehad. "Zodat ze weten wat ze doen." En daar ging het bij het laatste incident dan ook mis.

Onder vergrootglas

Een toezichthouder maakt niet voor niets een rapport van bevindingen op, zegt zijn collega Len Lipman, tevens hoofddocent diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht. "Zo’n rapport is een secuur werk. En het zet een heel proces in gang. De juridische afdeling van de NVWA moet na zo'n rapport kijken welke vervolgstappen nodig zijn, zoals een boete geven."
Lipman verbaast zich over de houding van het slachthuis. "De regels onzinnig vinden en de toezichthouder kinderachtig noemen, dat is niet de houding die je verwacht van een groot slachthuis. De slachtsector weet dat hij onder een vergrootglas ligt. Elk incident is er één te veel."
Wat zijn ‘grote’ Gelderse slachthuizen?
In Nederland staan 23 grote roodvlees slachthuizen. Hier wordt 90 procent van de runderen, varkens, schapen en geiten in Nederland geslacht. Acht van die grote slachthuizen staan in Gelderland. Denk aan Vion in Apeldoorn en Groenlo, maar ook aan Gosschalk in Epe die deze zomer tijdelijk dichtging nadat undercoverbeelden van dierenmishandeling uitlekten.

In deze grote slachthuizen samen worden jaarlijks miljoenen dieren geslacht. Daarom staan ze onder permanent toezicht: er is altijd een dierenarts van de NVWA op de werkvloer aanwezig.

Wat als er iets misgaat in zo’n slachthuis?
Als er iets groots misgaat, maakt de NVWA-dierenarts een rapport van bevindingen op. De NVWA kan daarna een boete opleggen, of anders ingrijpen. Zo kan de snelheid van de slacht tijdelijk naar beneden worden geschroefd, het hele slachthuis stilgelegd of de erkenning van een slachthuis worden geschorst. Dat laatste gebeurde deze zomer bij Gosschalk. Dat slachthuis is nu weer open, maar staat onder verscherpt toezicht.

Over dit verhaal
Omroep Gelderland wil weten hoe het eraan toegaat in de slachtsector in onze provincie. Daarom vroegen wij om te beginnen de rapporten van bevindingen op van de acht grote slachthuizen bij de NVWA. Dit verhaal is gebaseerd op twee rapporten uit de eerste helft van 2020.

Reacties of tips: Mail research journalist Jenda Terpstra: jterpstra@gld.nl of research@gld.nl