Hoe gevallen vrouwen en verwaarloosde meisjes een thuis vonden in de Betuwe

Het is 1847 als in Zetten dominee Heldring een opvanghuis voor gevallen vrouwen opent. In de middeleeuwen waren armen en daklozen afhankelijk van de naastenliefde van betrokken burgers en kerken. Hulp werd alleen op kleine en lokale schaal gegeven en de overheid bemoeide zich er nauwelijks mee.

Dat bleef eeuwenlang het geval, in de armenwet van 1854 stond zelfs dat de overheid zich, op een enkele uitzondering na, niet moest bemoeien met de zorg voor armen. En daarom zien we in de negentiende eeuw overal in Nederland initiatieven ontstaan voor de opvang van armen, daklozen en andere verschoppelingen.

Het waren voornamelijk christelijke burgers die vonden dat armen een kans verdienden op een beter leven. Ook in het Betuwse Zetten ontstond zo’n opvang, opgericht door dominee Ottho Heldring.

Dominee Heldring was sinds al jaren predikant in buurdorp Hemmen. Hij was een diepgelovig en sociaal voelend man, die graag mensen wilde helpen. Niet door ze alleen maar geld te geven, maar door ze met een christelijke opvoeding en een praktische opleiding zelfredzaam in de maatschappij te maken. Hij vond dat onderwijs in combinatie met de normen en waarden van het christelijk geloof dé formule was voor maatschappelijk slagen. Dat was dan ook de gedachte achter de opvanghuizen die hij sinds 1848 in Zetten oprichtte.

In 1847 had dominee Heldring een vrouwengevangenis in Gouda bezocht, waar hij vreselijke toestanden aantrof. Enkele vrouwen smeekten hem om hen te helpen als zij vrijkwamen, want wat konden ze anders, zonder geld of opleiding? Als ze niet geholpen werden, was prostitutie hun enige mogelijkheid.

Daar moest wat aan gebeuren en dominee Heldring kwam in actie. Met hulp van zijn maatschappelijk betrokken christelijke vrienden wist hij genoeg geld bijeen te krijgen en in 1848 werd in een voormalige brouwerij Asyl Steenbeek opgericht, een tehuis voor gevallen vrouwen. Zij vonden er veilig onderdak en kregen een opleiding waarmee ze in de maatschappij werk zouden kunnen krijgen, bijvoorbeeld als dienstbode of kindermeisje.

Al snel volgden er nog meer tehuizen voor verwaarloosde meisjes en de Heldring Gestichten waren een feit. Dominee Heldring stierf in 1876, maar zijn gestichten groeiden uit tot een landelijke jeugdzorginstelling. Die bestaat nog steeds, maar draagt sinds 1 januari 2021 niet meer de naam van haar stichter. De organisatie is gefuseerd en gaat verder onder de naam Pactum. Maar ook al is de naam veranderd, in Zetten worden nog steeds jongeren geholpen die het alleen even niet redden.

De Ridders van Gelre besteden vanavond op TV Gelderland onder andere aandacht aan dominee Heldring en zijn gestichten. In dit zesde deel van hun nieuwe televisieprogramma wandelen ze van Wageningen naar Tiel. Ridders van Gelre te voet door de negentiende eeuw is vanaf 17.20 uur te zien bij Omroep Gelderland en wordt ieder uur herhaald.