Nieuws

Monique herstelt niet meer van een oorlog die zij nooit meemaakte

Monique Bijlsma.
Monique Bijlsma. © Omroep Gelderland
STOKKUM - De 58-jarige Monique Bijlsma uit Stokkum heeft nog elke dag last van een oorlog die ze nooit meemaakte. Het trauma dat haar vader overhield aan de Slag om Arnhem en de evacuatie daarna, werd aan haar overgedragen. Hoe heftig de impact kan zijn voor deze tweedegeneratieslachtoffers, blijkt uit haar verhaal. "Ik herstel gewoon niet meer. Ik heb één dagdeel energie: meer niet", vertelt zij in een openhartig gesprek.
Over de oorlog werd thuis niet gesproken, herinnert Monique zich. "Het werd terzijde geschoven: was geen onderwerp. Er was geen ruimte voor pijnlijke gebeurtenissen of emoties." Niet huilen, doorgaan en je groot houden, was de houding. "Het voelde alsof er geen ruimte voor mij was."
Bekijk de video. Tekst gaat daaronder verder.
Monique herstelt niet meer van oorlog die zij nooit meemaakte.
Dat dat niet normaal is, ontdekte Monique pas op volwassen leeftijd. Het kwartje viel pas echt enkele jaren geleden bij een tentoonstelling over tweedegeneratieproblematiek in het Airborne Museum. "Toen dacht ik: wow, dit gaat ook over mij. Ik besefte voor het eerst dat alles waar ik mijn leven lang tegenaan loop, daar begint. Het opgevoed worden door ouders met een onverwerkt trauma." Kort daarna stortte ze in.
De vader van Monique, Gé Bijlsma, mocht dit jaar op 17 september om 11.41 uur de klokken van de Eusebiuskerk luiden. Dat moment markeert de start van de Slag om Arnhem. Tientallen jaren lang stond Gé met zijn Airbornevlag op dat tijdstip op het binnenplein van het gemeentehuis om daar aandacht voor te vragen. Dat heeft ervoor gezorgd dat Arnhem vanaf nu jaarlijks bij dat moment stil zal staan.
Haar ouders konden niet goed met elkaar praten, weet Monique. "Als kind wil je gelukkige ouders en harmonie. Dus van jongs af aan zijn de rollen omgedraaid: ik ben op mijn ouders gaan letten. Als er spanningen waren, ging ik bemiddelen. Ik was steeds alert op alles wat er gebeurde. Wat er niet werd gezegd, maar ik wel voelde. Ik werd boodschapper: alles om de lieve vrede te bewaren."

'Ben alleen op de wereld'

Ik kwam in een mangel, vervolgt Monique geëmotioneerd. "Ik wilde mijn ouders gelukkig zien en voelen dat ze van me houden, maar ik was onmachtig." Geen gezonde situatie voor 'een kind van zes, zeven jaar', weet Monique nu. "Daar ben ik mezelf verloren."
Haar overlevingsstrategie is geworden: "Ik ben alleen op de wereld en moet het zelf doen, niemand anders zorgt voor mij of let op mij", legt Monique uit.
Terugkijkend heeft zij al vanaf haar negende jaar angsten en depressies. "Ik heb vreselijke periodes met nachtmerries gehad. Ik hield alles verborgen: achter het scherm van het meisje dat aardig en leuk is en goed leert."
Het verhaal van Monique staat niet op zichzelf, volgens psycholoog Anton Hafkenscheid van het Sinai Centrum. Zondagochtend verschijnt een artikel met zijn zorgen over 'tweedegeneratieproblematiek.'

'Het lag dus aan mij'

Haar hele leven is ze bezig geweest met de vraag 'hoe het toch kan dat ze zich zo rot voelt'. "Hoe het kan dat ik om 19.00 uur in bed lig omdat ik zo moe ben." Therapieën, yoga, voeding: niets hielp. "Dus het lag aan mij", ervaarde Monique.
Weinig mensen prikten daar doorheen. "En als dat al gebeurde, dan was het dit", zegt Monique terwijl ze haar armen van zich afduwt. "Die afweer was zo sterk. Dus ging ik maar weer door."
Erkenning heeft Monique ook van hulpverleners wel gemist. "Dat een huisarts tegen me zegt: 'u bent nog jong en veerkrachtig, het komt wel weer goed'. Terwijl ik toen al wist: nee, het komt niet goed." Het gaf haar het gevoel niet serieus genomen of gehoord te worden. Ook op haar werk liep Monique een aantal keer vast. "Als ik in de put val, is er geen bodem. Dan vind ik nergens meer houvast. Die basis is er niet." Vier jaar geleden raakte ze in een burn-out. "Ik ben in huilen uitgebarsten en kon niet meer ophouden."
In die periode kreeg zij het advies om zware en belastende contacten te vermijden. "Daar vielen mijn ouders ook onder. Dus ik heb dat gedaan, maar ik vond dat heel erg. Het was nodig om weer voor mezelf te leren zorgen." Monique probeerde dat haar ouders uit te leggen. "Maar ze begrepen het niet."
Op dit moment is Monique volledig afgekeurd vanwege haar aanhoudende klachten. "Daar heb ik heel veel moeite mee gehad. Dat is een proces van acceptatie. Maar ondanks dat ik nog maar voor één dagdeel energie heb, ben ik nu wel gelukkiger dan ik ooit geweest ben. Ik kan nu eindelijk mezelf zijn en de weinige energie die ik heb aan mezelf besteden. Dat heb ik nooit gekund."

'Er is geen schuld'

Monique benadrukt dat zij niet de schuld van alles wat er mis is gegaan bij haar ouders wil leggen. Zij is ervan overtuigd dat zij het ook niet zo hebben bedoeld en gewild. "Voor hen was het na de oorlog een kwestie van wederopbouw en doorgaan. Mijn vader moest ook zichzelf maar redden en het beste ervan maken. Die heeft ook geen goed voorbeeld gehad."
"Er is geen schuld. Maar dat maakt het niet minder verdrietig", besluit Monique.