Achterhoek / Noord-Veluwe

Zelfs in Japan klinkt de naam van dit familiebedrijf in Heerde

Bij het maken van orgels komt veel kennis kijken.
Bij het maken van orgels komt veel kennis kijken. © Reil.
HEERDE - Over de hele wereld komen ze, de specialisten van Orgelmakerij Reil in Heerde. Maar ver van huis hoeft Hans Reil niet om een orgel te vinden dat hem echt ráákt. In de Grote Kerk van Epe glijden zijn vingers over de toetsen van een fraai orgel van de Nederlandse orgelbouwer Abraham Meere. In de jaren negentig verrichtte het familiebedrijf een huzarenstukje door het uit 1809 stammende instrument helemaal te reconstrueren. Tientallen jaren ervaring kwamen eraan te pas, plus een goed oor voor klank, natuurlijk.
“Ieder orgel vinden wij belangrijk, maar dit is wel een hele bijzondere”, zegt Hans Reil (52) over het orgel in Epe, terwijl het stemmen van de fis en gis achter zijn rug doorgaat. “Er liggen hier veel herinneringen aan het fraaie werk dat we toen hebben gedaan. Er waren veel onderdelen verdwenen, maar we hebben alles gereconstrueerd in de stijl van Abraham Meere. “Ik kom hier al jaren voor regulier onderhoud en al die tijd raakt dit instrument mij.”

Over de grens

De wereld is het werkgebied van Orgelmakerij Reil, een familiebedrijf als geen ander. Johann Reil, de opa van Hans én de man die de onderneming in 1934 startte, kwam zelf ook van over de grens, die met Duitsland op precies te zijn. In Beieren leerde hij alles over orgelmakerij en het vermoeden is dat hij naar ons land kwam om een orgel te installeren in het Tuschinski theater in Amsterdam. Johann besloot te blijven hier te blijven en werkte voor meerdere orgelbouwers. Toen hij in de economische rampspoed van de jaren dertig op straat kwam te staan, zat hij allerminst bij de pakken neer. En zo komen we aan in 1934, het jaar waarin Orgelmakerij Reil het levenslicht ziet. In Rotterdam, dat wel.
Benieuwd naar dit familiebedrijf? Kijk dan hieronder de aflevering van Fa. Milie BV. De tekst gaat eronder verder.
Fa. Milie BV - Familie Ruesink en Familie Reil

Naar Heerde

De liefde trok Johann in 1937 richting Heerde, waar hij trouwde met de oma van Hans en waar hij in 1938 ook zijn eerste eigen orgel voltooide. Het gaat het bedrijf de volgende decennia voor de wind, totdat Johann in 1960 onverwachts zijn laatste adem uitblaast. Zijn zonen Han en Albert, toen respectievelijk slechts 21 en 17 jaar oud, nemen de zaak samen met hun moeder over. Albert is van het ontwerp en van de techniek, Han is van de klank. En Han is ook de vader van Hans, de huidige eigenaar van Orgelmakerij Reil.
Hans: “Als jongen bracht ik de koffie in de werkplaats rond als mijn moeder er niet was. Zo groeide ik er in. Ik vond het fascinerend wat mijn vader en oom deden. Het was altijd duidelijk dat ik deze kant op wilde. De hele wereld rond orgels en het enthousiasme, dat heeft me altijd gegrepen. Net als de reizen die mijn vader maakte.”
De tekst gaat verder onder de foto's
Johann Reil.
Johann Reil. © Reil.
Aan het werk in de vroegere werkplaats.
Aan het werk in de vroegere werkplaats. © Reil.

Naam en faam

En reizen maakte vader Han zéker. “Ik ben veertien keer naar Japan geweest”, zegt de 82-jarige orgelbouwer, die het naar eigen zeggen rustiger aan doet dan voorheen, maar onder het mom van een kopje koffie stiekem wel dagelijks op de werkvloer is te vinden. Het familiebedrijf exporteerde sinds de jaren zeventig maar liefst vijftien orgels naar Japan. Ook in Duitsland, Oostenrijk en Noorwegen is Orgelmakerij Reil uit Heerde een bekende naam. De faam reikt zelfs tot in Nieuw-Zeeland. “We reizen over de hele wereld, maar verder kun je niet gaan!”, zegt Hans trots.
De tekst gaat verder onder de foto's
Zoon Hans en vader Han.
Zoon Hans en vader Han. © Reil.
Een orgel in de werkplaats in Heerde.
Een orgel in de werkplaats in Heerde. © Reil.

Mooi moment

Het is 2001 als Hans zelf in het bedrijf stapt, nadat zijn oom Albert overlijdt. Vader Han: “Ik weet nog het moment dat hij tegen mij zei dat hij orgelmaker wilde worden. Dat was een mooi moment. Het vak is zo inhoudsvol en bevredigend.” Han waarschuwde zijn zoon nog wel niet alleen naar de mooie kanten te kijken, daarmee doelend op het reizen naar verre uithoeken. “Maar hij is een geweldige opvolger”, weet Han.

Eigen pad

Zoon Hans vult aan: “Toen ik het overnam, zei mijn vader heel duidelijk 'jij neemt nu de beslissingen'. Maar we hebben het eigenlijk altijd goed gehad, ik kan mij niet heugen dat er ooit problemen waren. Ik heb altijd mijn eigen pad kunnen volgen.” Inmiddels telt de onderneming 25 medewerkers, en dat in een branche die in heel Nederland werk biedt aan niet meer dan 100 mensen, onder wie in totaal twintig orgelmakers. Houtbewerking is een belangrijk onderdeel van het vak.
De tekst gaat verder onder de foto's
Personeel van Reil Orgelmakerij.
Personeel van Reil Orgelmakerij. © Reil
Het bedrijf aan de Postweg in Heerde.
Het bedrijf aan de Postweg in Heerde. © Reil.
Het familiebedrijf werd door de jaren heen wel wat groter, maar voelt altijd nog als een klein bedrijf. Tenminste, dat compliment kreeg Hans van een relatie. “We willen geen groot bedrijf zijn, maar elkaar vooral goed kennen. Meer werk, dat zoek ik niet meer op. We zijn gericht op continuïteit, want doorgaan is niet vanzelfsprekend. Mijn kinderen studeren nu en groeien anders op dan ik deed. Of zij het overnemen, dat laat ik helemaal aan hen.”

Met klank iets zeggen

En toch, orgelbouw is van nu, meent Hans. Orgels hebben met hun klank iets te zeggen, meent hij. “Iets dat ieder mens kan raken. Dat blijft zo, daar ben ik van overtuigd. Het is een gevoel dat je samen beleeft, een vorm van genieten. Dat is leuk voor mijn vader, die er alle liefde en aandacht in stak.” En hoe ziet vader Han de toekomst zelf? “Als ons familiebedrijf de honderd jaar haalt, ben ik uiterst tevreden”, klinkt het met een lach.